TEMMUZ-AĞUSTOS 2024 / COĞRAFİ İŞARETLERDEN HABER VAR
Yaz sıcaklarının serinleten coğrafi işaretli tatları
Sıcaklıkların en fazla hissedildiği, gölge mekânların arandığı, klimalı alanların popüler olduğu temmuz-ağustos aylarında sıvı tüketimi de oldukça önemlidir. Bunaltıcı sıcaklarda imdadımıza yetişen, ferahlatan, serinleten coğrafi işaretli ürünlerden Susurluk ayranı, Adana aşlama ve Alanya fıstıklı limonata bu sayımızın konukları.
Haber Görseli
SUSURLUK AYRANI
KÖPÜK KÖPÜK SUSURLUK AYRANI
Susurluk Ticaret Odasının başvurusuyla 20 Kasım 2017 tarihinde mahreç işareti olarak tescil edilen Susurluk ayranı, Balıkesir’in Susurluk ilçesine özgü yapımı ve tadıyla klasik ayrana göre farklılık gösteren Türk mutfağına ait yöresel bir içecektir. Ayran, ufak bir elektrikli motor ile soğutuculu kazandan çekilerek dar bir boru aracılığıyla yüksekten hızlı bir şekilde tekrar kazana boşaltılır veya insan gücü ile yüksekten kova ile doldur-boşalt yapmak suretiyle ayranın yağının ayran üzerinde köpük oluşturması sağlanır. Ürünün içinde herhangi bir katkı maddesi yoktur. Sadece yoğurt ile mayalanan doğal yoğurt, su ve az miktarda tuzun uygun oranlarda karışımı yapılarak hazırlanan Susurluk ayranının en önemli özelliği köpüğüdür. Yoğurdun kendi yağı ve kaymağı alınmadan yapılması köpüğünün oluşmasındaki en önemli etkendir.
Geleneksel içecek maddesi olarak ilçenin sembolü hâline gelmiş Susurluk ayranının yörede anlatılan bir hikâyesi de bulunmaktadır. Bu hikâyeye göre Roma Uygarlığı Dönemi’nde yerleşim yeri olan Susurluk, Karesi Beyliği ve Osmanlı Dönemi’nde Fırt (Susığırlığı) olarak bilinmektedir. Bölgenin sulak ve bataklık olması, yöre hayvanlarının doğada beslenmesi ve dağlarda kekiğin bol olması, hayvanların sütünü lezzetli duruma getirmektedir. Osmanlı padişahlarından Fatih Sultan Mehmet Han’ın yaptığı gezilerde güzergâh olarak kullandığı bölgeden atı ile geçişi sırasında sağ kolu olan Zağanos Paşa’ya “Burada su sığırı yetiştir, tam ona göre arazi.” der. “Buranın sütü çok kaliteli ve lezzetli olur. Sütünden yoğurt, yoğurttan ayran yapar, bana da bir tas ayran ikram edersiniz!” diyerek su sığırı yetiştiriciliği için Zağanos Paşa’ya emir verir. Adını bu vesile ile “Susığırlık” olarak alan şimdiki adıyla “Susurluk” ilçesinde Zağanos Paşa hayvancılığı geliştirir ve hizmetkârların başı olan Ayşe Bacı’ya Hünkâr’a yoğurttan ayran yapıp ikram etmesini emreder. Bir süre sonra Fatih Sultan Mehmet’in yolu Susurluk’a düşer. Dinlendiği sırada kendisine üzerine saman serpiştirilmiş bir tasta ayran ikram edilir. Ayranı süzerek içmeye çalışırken Ayşe Bacı’ya sorar: “Ayran soğuk ve çok güzel olmuş lakin üzerindeki bu saman neyin nesi?” Ayşe Bacı da utanarak cevap verir: “Devletlü Hünkârım! Size verdiğim ayranı hızlı içip üşütüp hasta olmayasınız diye ayranın içerisine saman attım ki süzdürerek içesiniz” der. Bu davranış Fatih Sultan Mehmet Han’ın pek hoşuna gider.
Bölgede Fatih Sultan Mehmet’in emriyle başlayan ayran üretimi, kültürel mirasına sahip çıkan yöre insanı sayesinde bugün de devam etmekte ve “Ayran Susurluk’ta içilir” sözünü her yerde söyletmektedir.
MEYAN KÖKÜNDEN ADANA AŞLAMA
Adana Ticaret Odası tarafından 26 Ekim 2020 tarihinde mahreç işareti olarak tescil ettirilen Adana aşlama, meyan bitkisinin (Glycyrrhiza glabra) kökünün dövülerek terbiye edilmiş lifli hâlinin içme suyu ve buz ile birlikte soğuk olarak demlenip süzülmesi ile elde edilen ve buzlu su ile seyreltilerek servis edilen içecektir. Yapımında herhangi bir katkı maddesi kullanılmaz.
Terbiye edilmiş 1 kg meyan kökü lifi büyük bir kovaya konur. Lifler birkaç kez içme suyuyla yıkandıktan sonra suya rengini vermeye başlar. Rengini vermeye başlayan meyan kökü lifi üzerine 10 litre içme suyu eklenir ve iki saat bekletilir. Daha sonra üzerine kalıp buz koyularak süzme işlemine geçilir. Süzme işleminin yavaş yapılması önemlidir. Meyan kökü özünü süzmek için kovanın musluğunun ucuna bir sünger bağlanır. Süzülen özü toplamak için de musluğun altına bir kap yerleştirilir. Musluk çok az açılır ve meyan kökü özünün yavaş yavaş bu kaba süzülmesi sağlanır. Süzülen öz, çok koyu renkli ve aromalıdır. Üzerine 5 litre soğuk su eklenerek seyreltilir ve aşlama hâlini alır. 1 kg meyan kökünden yaklaşık 50 bardak aşlama yapılır. Aşlama, soğuk servis edilen ve soğuk içilen bir içecektir. Bunu sağlamak için aşlama güğümlerinin içerisine kalıp buz konur. 15 litre aşlamaya yaklaşık 8 kg kalıp buz yeterlidir.
Aşlamayı satarken Adana aşlamacıları geleneksel bir kıyafet giyer ve özel tasarlanmış servis takımı kullanırlar. Bu servis takımında aşlamacının sırtına astığı aşlama güğümü, beline bağlı bardaklık, bir elinde bardak yıkama için kullandığı su dolu ibrik ve diğer elinde birbirine vurarak ses çıkarıp çevreye aşlamacı geldiğini haber vermek için kullanılan iki pirinç tas bulunur. Aşlamacı, aşlamayı doldururken pirinç taslarını bardaklığa koyar. Bardaklıktan bir bardak alır ve hafifçe eğilerek güğümden bardağa aşlamayı döker. Bu sırada aşlama köpürür. Soğuk ve köpüklüsü tercih edilen aşlama günlük yapılır ve günlük tüketilir.
Haber Görseli
ALANYA FISTIKLI LİMONATA
KAVRULAN YER FISTIKLARININ SÜSLEDİĞİ ALANYA FISTIKLI LİMONATA
Alanya Belediyesinin başvurusuyla 17.04.2024 tarihinde mahreç işareti olarak tescil edilen Alanya fıstıklı limonata; limon, portakal, beyaz toz şeker ve suyun üretim metoduna uygun olarak karıştırılıp süzülmesiyle hazırlanan limonata ve taze kavrulmuş, kabukları soyulmuş, tuzsuz yer fıstığı eklenmesiyle hazırlanan alkolsüz bir içecektir. Alanya fıstıklı limonatanın üretiminde herhangi bir renk dengeleyici, aroma vb. kullanılmaz.
Alanya’nın yaz-kış ayırt edilmeksizin severek tüketilen içeceği Alanya fıstıklı limonatanın yapımı için bol suda yıkanmış limonların kabukları rendelenir. Bu aşamada kabukların beyaz etli kısmının rendelenmemesine dikkat edilir. Rendelenmiş limon kabuklarının üzerine toz şeker eklenir ve ovularak malzemeler karıştırılır. Kabukları rendelenmiş limonların suyu sıkılır, beyaz toz şeker ile ovulan limon kabuklarının üzerine ilave edilir. Portakalın suyu sıkılır ve karışıma ilave edilir. Son olarak su ilave edilip malzemeler iyice karıştırılır. Süzgeç yardımıyla süzülüp soğumaya bırakılır.
Taze yer fıstıkları, uygun bir tavaya alınarak dış yüzeyleri koyu kahverengi renge gelip kabuğundan kolayca ayrılana kadar orta ateşte karıştırılarak yaklaşık 10-15 dakika kavrulur. Kavrulan yer fıstıklarının kabukları soyulur. Ebatları büyük olan yer fıstıkları ikiye ya da üçe bölünebilir. Hazırlanan karışım, soğuk olarak servis bardaklarında koyulur; üzerine isteğe bağlı miktarda kavrulmuş, kabuksuz ve tuzsuz yer fıstığı ilave edilip nane yaprağı ile servis yapılır.