EYLÜL-EKİM 2024 / KAPAK KONUSU
Tarımda yeni dönem: “Tarımsal üretim planlaması” hayata geçiyor
Hülya OMRAK
İbrahim BAĞCI
Dünya nüfusunun artması, dünyada yaşanan sosyal ve ekonomik gelişmeler gıdaya olan talebi artırdı. Bununla birlikte iklim değişikliği ve su kısıtı da tarımsal üretimi önemli ölçüde etkiliyor. Küresel çapta yaşanan bu gelişmelerden ülkemizin en az etkilenmesi için Tarım Kanunu’nda yapılan değişiklikle tarımsal üretim planlamasında Tarım ve Orman Bakanlığı yetkili kılındı. Tüm sektör paydaşları ve Bakanlık uzmanlarının katılımıyla uzun istişareler sonucunda “Tarımsal Üretim Planlaması Hakkında Yönetmelik” Resmî Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girdi. Tarımsal Üretim Planlamasının genel hatlarını ve oluşturulan Tarımsal Üretimin Planlanması Kurulunun çalışmalarını Tarım ve Orman Bakan Yardımcısı Dr. Ahmet Bağcı Türk Tarım Orman Dergisi için anlattı.
Tarımsal Üretim Planlaması nedir, ülke tarımına neler sağlayacak?
Tarımsal üretimin planlanması, gıda güvencesi ve güvenliğinin temin edilmesi, verimliliğin artırılması, çevrenin korunması ve sürdürülebilirliğin tesis edilmesi için arz ve talep miktarına göre yeterlilik derecesini dikkate alarak hangi ürün veya ürün gruplarının üretileceği, belirlenen ürün veya ürün gruplarının üretileceği havzaların ve asgari-azami üretim miktarlarının belirlenerek üretim modelinin oluşturulmasını kapsıyor.
Üretimin planlanmasıyla su kısıtı, sosyoekonomik koşullar, pazarlama olanakları, örgütlülük durumu, tarımsal altyapı, depolama ve işletme kapasitesi, alet ve ekipman varlığı, münavebe, alan büyüklüğü, hayvan varlığı, çiftçi deneyimleri, su ürünleri avcılığı gibi hususlar dikkate alınarak en uygun yerde üretim yapılması hedefleniyor.
Stratejik ürünlerin, en uygun yerde üretilmesi ve yetiştirilmesiyle birlikte kaynak kullanımında optimizasyon, verimlilik ve tarımsal hasılada artış sağlanması, hasat döneminde üreticilerin pazarlama sorunu yaşamalarının önüne geçilmesi, refah düzeylerinin yükselmesine katkı sağlanması ve iklim değişikliği dikkate alınarak doğal kaynakların sürdürülebilir kullanımının temin edilmesi sağlanacak. Böylelikle üreticimiz güçlenirken tüketicimizin de artan refahtan pay alması mümkün hâle gelecek.
TARIMSAL ÜRETİMİN PLANLANMASI KURULU YILDA İKİ KEZ TOPLANACAK
Tarımsal Üretim Planlanması Kurulu’nun görevleri neler? Kurul hangi sıklıkla bir araya gelecek?
Oluşturulan Kurul, yılda en az iki kez toplanacak. Kurul, üretimden sorumlu Bakanlık birimlerinin teklifi üzerine üretim planlamasına konu ürün veya ürün gruplarını belirleyerek üretim dönemleri itibarıyla ürün veya ürün gruplarının asgari ve azami üretim miktarlarını belirleyecek. Mevcut sosyoekonomik koşulları, üretim maliyetlerini ve gelir düzeyini, uluslararası gelişmeleri, iç ve dış ticareti, tarım ve gıda sektörünün mevcut durumunu ve gelişme trendi ile çevre faktörlerini dikkate alarak bütüncül yaklaşımla tarım, tarımsal sanayi ve kırsal kalkınmada entegrasyonu sağlayacak yönlendirmeleri yapacak.
Kurul, aynı zamanda arz güvencesinin temin edilmesi, verimliliğin artırılması ve tarımsal üretimin geliştirilmesi için iklim değişikliğini de dikkate alarak uygun ekolojilerde arz ve talep miktarı ile yeterlilik oranına göre tarımsal üretim planlaması yapacak.
KAYITLI OLMAYAN TARIMSAL ALANLAR KAYIT ALTINA ALINIYOR
Üretimin planlı yapılması çerçevesinde öncelikle kayıtlılığın artırılması için neler yapılıyor anlatır mısınız?
Bakanlığımızca uygulamaya konulan üretim planlaması ve sözleşmeli üretimin hayata geçirilmesinde üretim yapan tüm çiftçilerin ve üretim alanlarının da sisteme dâhil olması son derece önemli. Bu kapsamda; Çiftçi Kayıt Sistemi Yönetmeliği’nde 18 Kasım 2023 tarihinde yapılan değişiklikle, Çiftçi Kayıt Sistemi’ne (ÇKS) kayıt olamayan ancak tarımsal üretim yapılan alanların kayıt altına alınması ve kayıtlılığın artırılması amaçlandı. Yapılan değişiklikle taahhütname belgesi ile mülkiyetten bağımsız, üretim yapılan alanlar kayıt edilebiliyor. Bu sayede mülkiyet ve miras sorunları sebebiyle tarımsal desteklerden, hazine faiz ya da kâr payı destekli kredilerden ve tarım sigortalarından faydalanamayan üreticilerimiz de bu imkânlardan yararlanabiliyor.
ÜRETİM PLANMASINDA ÜRETEN ÇİFTÇİYE TEMEL DESTEĞE İLAVE DESTEK VERİLECEK
Yeni destekleme modelinin uygulamaya yönelik detayları neler? Çiftçi bir yıl önceden hangi desteği alacağını, ne kadar alacağını bilecek mi? Üretim dönemindeki girdi maliyetlerinin artışı ne şekilde telafi edilecek?
Tarımsal üretim planlamasının önemli bir aracı olan tarımsal destekler yeniden düzenlenerek daha etkin ve sade bir yapıya kavuşturuldu. Bu kapsamda 8859 sayılı “2025-2027 Yıllarında Yapılacak Bitkisel Üretime Yönelik Desteklemeler ile Diğer Bazı Tarımsal Desteklemelere İlişkin Karar” 29 Ağustos 2024 tarihinde yayımlandı.
Üretimden önce ve ilk kez 3 yıllık olarak çıkan karar ile üreticilerimiz üretime karar vermeden önce hangi havzada, hangi ürüne ne kadar destek alacağını bilecek.
Yeni destekleme modeli kapsamında hazırlanan karar ile üretim maliyetine göre ürünler kategorilere ayırılarak her kategori için destek katsayısı belirlendi. 2025 üretim yılı için de destek katsayı değeri dekara 244 TL olarak hesaplandı.
Kalite ve verimliliği teşvik etmek amacıyla hem sertifikalı tohum ve fidan kullanım desteği hem de yerli ve millî sertifikalı tohumla üretim yapan çiftçilere ilave destek verilecek.
İnsan sağlığı ve çevrenin korunması amacıyla organik tarım desteği, iyi tarım uygulamaları desteği, tüm ürünlere katı organik organomineral gübre desteği ödenecek.
Destek tutarları ise girdi maliyetlerindeki değişikliklere göre her yıl güncellenecek.
MAZOT VE GÜBRE DESTEĞİ DEKARA 244 TL OLARAK BELİRLENDİ
Mazot ve gübre destekleme oranları hakkında bilgi verir misiniz?
Yeni dönemde bunun tanımlaması, temel girdi maliyetleri (mazot ve gübre) baz alınarak belirlenen temel destek olarak revize edildi. Tarımsal üretimin en önemli girdi kalemleri olan mazot ve gübre maliyetleri dikkate alınarak destek katsayı değeri belirlendi. 2025 üretim yılı için bu katsayı dekara 244 TL olarak netleştirildi.
Temel destek ile tüm ürünler için mazot maliyetinin yüzde 50’si, gübre maliyetinin yüzde 25’i, planlı üretime uygun üretim yapan üreticilerimizin mazot maliyetinin yüzde 100’ü, gübre maliyetinin yüzde 50’si, yer altı su kısıtının bulunduğu yerlerde planlı üretim ve münavebeye uygun üretim yapan üreticilerimizin mazot ve gübre maliyetinin yüzde 100’ü karşılanacak.
Tarımsal kredilerde yeni bir düzenleme söz konusu mu?
Üreticilerin finansman ihtiyaçlarının uygun koşullarda karşılanması amacıyla 29 Aralık 2023 tarihli 8038 ve 8039 sayılı 2024-2026 yıllarını kapsayan kararlar kapsamında; Ziraat Katılım Bankası, Ziraat Bankası ve Tarım Kredi Kooperatiflerince yatırım ve işletme kredi ve finansmanı kullandırılıyor.
Kararlarda Bakanlık politikalarıyla uyumlaştırma kapsamında bazı yenilikler yapıldı. Bunlardan başlıcalarını söyleyecek olursak; Planlı üretim için yüzde 20 ilave faiz ve kâr payı indirimi, sözleşmeli üretim yapan üreticilere yüzde 15 ilave faiz ve kâr payı indirimi, hastalıktan ari işletmeler için yüzde 70-100 oranlarında faiz ve kâr payı indirimi, birinci derece örgütler için ilave yüzde 10 faiz ve kâr payı indirimi, organize tarım bölgeleri yatırımları için yüzde 15 ilave faiz ve kâr payı indirimi, Tarımsal AR-GE yapan firmalar için 10 milyon TL üst limitli yüzde 50 faiz ve kâr payı indirimi, bio-tarım yatırımları için 15 milyon TL üst limitli yüzde 50 faiz ve kâr payı indirimli yatırım ve işletme kredisi kullandırılıyor.
İŞLENMEYEN TARIM ARAZİLERİ ÜRETİME KAZANDIRILACAK
İşlenmeyen tarım arazilerinin üretime kazandırılması nasıl yapılacak, devlet işlenmeyen tarım arazilerini nasıl tespit edecek, tespit edildiğinde kiralama nasıl olacak?
5403 sayılı Kanunda yapılan değişiklik ile farklı gerekçelerle üst üste iki yıl süreyle işlenmeyen tarım arazilerinin ekonomiye kazandırılması amacıyla bu arazilerin Bakanlıkça kiraya verilmesine yasal dayanak oluşturuldu. Yapılan düzenleme ile işlenmeyen tarım arazilerinin kira bedellerinin arazi maliklerine ödenmesi koşuluyla Bakanlık eliyle tarımsal üretim amaçlı kiralanması sağlanacak. Böylece tarım arazilerinin tarımsal üretime kazandırılarak etkin kullanılması, ÇKS’ye kaydedilmesi ve tarımsal üretim planlaması dâhilinde ülkemiz gıda arz güvenliğinin güçlendirilmesine katkı sağlanması amaçlanıyor. Bu kapsamda hazırlanan İşlenmeyen Tarım Arazilerinin Tarımsal Amaçlı Kiraya Verilmesine İlişkin Yönetmelik 22 Ağustos 2024 tarihinde Resmî Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girdi.
Kiralama çalışmaları kapsamında 2024 ve 2025 üretim yıllarına ait işlenmeyen tarım arazileri tespit edilerek 2025 yılının son çeyreğinde ilk kiralamanın yapılması planlanıyor. Üst üste iki yıl işlenmeyen araziler için il ve ilçe bünyesinde oluşturulan “arazi kiralama komisyonları” tarafından rayiç bedeller belirlenerek kiralama ilanına çıkılacak.