OCAK-ŞUBAT 2018 / BİTKİSEL ÜRETİM

Salep orkidenin en lezzetli hali


Canan YALÇIN SEVER    

19.03.2018 

Salep, Orchis(orkide), Ophyris, Serapias, Platanthera, Dactylorhiza cinslerine ait türlerin yumrularına verilen bir isim. Salep kelimesi köken olarak Arapça olup, tilki yumurtalığı anlamına geliyor.
Kışın içimizi ısıtan bir içecek olan salebin geçmişi 8. yüzyıla dayanıyor. Bir orkide türünden elde edilen salebin sağlık açısından birçok faydasını saymak mümkün. Bu yazımızda salebin nasıl elde edildiğini ve kısa bir geçmişini anlattıktan sonra Uzman Diyetsiyen H. Banu Salman’dan aldığımız bilgiler doğrultusunda salebin faydalarını sizlerle paylaşacağız.

Ülkemizde, 10 değişik cinse ait 80 farklı orkide türünden salep elde edildiği biliniyor. Salep orkideleri ülkemizde en çok Kastamonu, Sinop, Muğla, Antalya, Silifke, Kahramanmaraş, Gaziantep, Hatay, Elazığ, Van, Muş, Bitlis’te bulunuyor. Dünyada ise en büyük salep üreticisi ülkeler Yunanistan ve Fransa.

Salep nasıl elde ediliyor?
Orkideler çiçek açtığı zaman çapa yardımıyla sökülerek yumruları toplanır. Toplanan yumrular yıkanarak iyice temizlenir. Ardından ipe dizilerek su veya süt ile kaynatılır. Kaynadıktan sonra açık havada kurumaya bırakılır. Kuruduktan sonra yumrular dövülür ve toz salep haline gelir. Salep yumrularının ortalama 1000 tanesinden 1 kg toz salep elde edilir.

Salep orkideleri, yiyecek-içecek, bitkisel ilaç (drog) gibi çok farklı amaçlarla kullanılıyor. Ülkemizde de orkidelerin yumruları salep ve dondurma yapımında kullanılıyor. Dünyada sadece Kahramanmaraş’ın dağlarında yetişen bir orkide türünden elde edilen salep ise meşhur Maraş Dondurmasına tat ve koku kazandırıyor.

Salebi birçoğumuz severek içsek de salep elde edilen orkidelerin nesli tükenme tehlikesi ile karşı karşıya. Koruma altına alınan salep orkidesinin doğadan toplanması ve ihracatı yasak. Bu nedenle bu türün neslinin devam etmesi için bu bitkinin korunmasında hassasiyet gösterilmesi gerektiği unutulmamalı.

PADİŞAH MACUNUNUN ANA MADDESİ

Türklere ve Ortadoğu`ya özgü bir içecek olan salep,kahvenin yaygınlaşmasından önce Avrupa`da, özellikle de İngiltere`de “salep dükkânları”nda satılır, tereyağlı ekmekle birlikte servis edilirmiş. Ancak, kahvenin yaygınlaşmasıyla bu gelenek zamanla yok olmuş. Hekimlerin piri olarak bilinen İbni Sina ‘El Kanun fi’t Tıp’ adlı eserinde saleple ilgili geniş bilgi verirken, ‘filozoflar macunu’ dediği bir macunun yapımında kullanılan maddeler arasında salebi de saymaktadır. İbni Sina’dan sonra birçok tıp kitabında da ismi geçen salep, şifalı özellikleriyle tedavi amaçlı da kullanılmış. Osmanlı saraylarının vazgeçilmezi olan bu şifalı toz, içeceklerin yanı sıra padişahların enerji ve kuvvet alması için hazırlanan ‘Macun-u Şahi’ denilen padişah macununun da ana maddelerinden biri.

Haber Görseli

SALEBİN FAYDALARI
* Öksürük ve bronşit tedavisinde destek olarak kullanılabilir.
* Kabızlığı önler.
* Zihni güçlendirir.
* Basur hastalığının tedaviside kullanılabilir.
* Adet düzensizliklerinde faydalıdır.
* Bağırsaktaki kurtların düşürülmesine yardımcı olur.
* Vücut ısısını dengeler

BRONŞİT VE ÖKSÜRÜĞE KARŞI SALEP İÇİN

Sağlımız üzerindeki faydaları yüzyıllardır bilinen salep; ishal, mide-bağırsak iltihaplanmaları, bronşit ve öksürüğe karşı kullanılıyor. Bileşiminde nişasta, şeker, misülaj ve azotlu maddeler mevcut.

Salep müsilaj özelliği sayesinde dokular üzerinde yumuşatıcı bir etki yaparak bir nevi dokunun üzerinde geçici bir katman oluşturarak, dokuyu korur ve rahatlık verir. Bu nedenle özellikle öksürük tedavisinde oldukça etkili olduğu görülmektedir. Mide rahatsızlıklarında da etkili olan salep, hazmı kolaylaştırarak midenin rahatlamasını sağlar. Bunun yanı sıra tarçınla birlikte tüketildiğinde özellikle üst solunum yolları hastalıklarında oldukça etkilidir.

Ancak içerdiği karbonhidrat ve şeker nedeniyle ölçülü tüketilmesi gerekir. Özellikle diyabet hastalarının tüketmesi uygun değildir