Hülya OMRAK     Mehmet OĞUZ 

Tarımsal Yeniliklerin Yaygınlaştırılması Yayım Projeleri deyince ne anlaşılıyor bize açıklar mısınız?  

Üniversiteler ya da Tarımsal Araştırmalar Genel Müdürlüğüne bağlı enstitü müdürlükleri tarım, hayvancılık, su ürünleri, mekanizasyon gibi konularda  birtakım araştırma projeleri geliştiriyor.  Bu araştırma projeleri sonucunda elde edilen yöntem veya yeni tescil edilmiş ürünün yayın ve yayım faaliyetlerini başta çiftçiler olmak üzere hedef kitlelere ulaştırıyoruz. Bu süreçte yapılan bütün çalışmalara Tarımsal Yeniliklerin Yaygınlaştırılması Yayım Projeleri adını veriyoruz.

HEDEF 81 İLE ULAŞMAK

Tarımsal Yeniliklerin Yaygınlaştırılması Yayım Projeleri çalışmaları ne zaman başladı yıllar itibariyle ve bugüne kadar kaç adede ulaştı?

Eğitim ve Yayın Dairesi Başkanlığı tarafından yürütülen proje çalışmaları 2012 yılında başladı. 73 il ve 40 enstitü müdürlüğünün iş birliğiyle bugüne kadar 124 Tarımsal Yenilik Yayım Projesi hayata geçirildi. Yapılan çalışmalarla ülke genelinde 81 İl Tarım ve Orman Müdürlüğü ile 48 Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüklerinin tamamıyla projelerin yürütülmesi hedefleniyor.

EN FAZLA PROJE TEKLİFİ BİTKİSEL ÜRETİM KONUSUNDA

Tarımsal Yeniliklerin Yaygınlaştırılması Yayım Projeleri konu bazında dağılımı hakkında bilgi verebilir misiniz? En fazla hangi konular öne çıkıyor?

Eğitim ve Yayın Dairesi Başkanlığına gelen proje teklifleri farklı konuları içermekle birlikte en fazla bitkisel üretim konusunda geliyor. Projelerin kabul değerlendirmesinde mümkün olduğunca konu bazında eşitlik olması için çaba gösteriyoruz.

Proje seçilirken hangi kriterler göz önüne alınıyor?

Öncellikle mevzuata göre hazırlanmış olması gerekiyor. Proje konusunun farkındalık yaratacak bir konu olması  ve bütçesinin Başkanlığımızın bütçesinde öngörülen sınırlarda olması gerekiyor. Daha önce hiç projesi olmayan ya da az sayıda olan il veya enstitü müdürlüğüne öncelik veriyoruz. Ayrıca üniversite veya STK’lar gibi paydaş sayılarının fazla olması gibi kriterleri de dikkate alıyoruz.

Tarımsal Yeniliklerin Yaygınlaştırılması Yayım Projelerinin hazırlanması, teklif edilmesi, uygulama ve izleme değerlendirme süreci nasıl işliyor?

Eğitim ve Yayın Dairesi Başkanlığınca her yılın ocak ayı içerisinde tüm il ve enstitü müdürlüklerine  proje başvuru formu ve proje hazırlama rehberi gönderilerek çağrıya çıkılıyor.

Mevzuatta belirtilen tarihlerde önce  mail ortamında proje tekliflerini alıyoruz. Revizyon işlemlerini takiben kabul edilenler bütçelendirilerek ertesi yıl başlamak üzere il ve enstitü müdürlüklerine bildiriliyor.

Kabul edilen projelerin başlamasına yakın proje sahibi il ve enstitü müdürlüklerine uygulama talimatı gönderiyoruz. Ve böylece proje faaliyetlerinin gerçekleştirilmesi sağlanıyor.

Yayım ve yayın metotları kullanılarak gerçekleştirilen faaliyetlerin sonuçlarını projeyi yürüten il ve enstitü müdürlüklerinden her üç ayda bir alıyoruz ve bunları veri tabanına aktararak  izleme değerlendirme çalışmaları yapıyoruz. Projelerin tüm uygulama süreci sonunda da proje yürüten il ve enstitü müdürlüklerinden sonuç raporu istenerek proje sonlandırılıyor.
 
2018 YILINDA 8 BİN 488 KİŞİYE ULAŞTI

Projeler kaç kişiye ulaştı, bununla ilgili ne gibi geri dönüşler alıyorsunuz?

2012 yılından bu zamana kadar her yıl planlanan ve gerçekleşen faaliyetlerle çiftçiler başta olmak üzere hedef kitlelere doğrudan veya dolaylı ulaşılan katılımcı sayısı farklılık gösteriyor. Örneğin 2018 yılında bin 539 adet gerçekleştirilen yayım faaliyetiyle 8 bin 488 kişiye ulaşılıp bu süreçte 11 bin 588 adet basılı ve görsel yayın dağıtımı gerçekleştirildi.

Tarımsal yenilik projelerinizden birkaç tanesini örnek olarak anlatır mısınız?

Şu ana kadar uygulamaya çalıştığımız proje konuları çok farklı ve çok renkli. Öyle ki çağrıya çıktığımız her yıl bir önceki yıldan daha farkındalık oluşturabilecek konular içeren proje teklifleri geliyor.

Birkaç projeden bahsedecek olursak;  Çevreye Dost Protein Oranı Yüksek Soya Silajı Yayım Projesi, Yeni Geliştirilen Nohut Çeşitlerinin (Azkan) ve Yetiştirme Tekniklerinin Geçit Bölgesi Üreticilerine Yayımı Projesi,  Karpuz ve Kavun Yetiştiriciliğinde Mikro Havza Su Hasadı Yöntemi Kullanımı Yayım Projesi, Balık Yetiştiriciliğinde Teknoloji Kullanımının Öğretilmesi Yayım Projesi, Karacabey Merinosu Koyun Irkının Yaygınlaştırılması Projesi, Çiftçiye ve Toprağa Dost Bir Yöntem: Doğrudan Ekim Yayım Projesi,  Balya Silajı Yapımı ve Hayvan Beslemede Kullanılmasının Yaygınlaştırılması Projesi ve daha nice projelerle tarımsal yenilikler hedef kitlelere ulaştırılıyor.

Örneğin 2015-2017 yılları arasında üç yıl süreyle uygulanan Yeni Geliştirilen Nohut Çeşitlerinin(Azkan) ve Yetiştirme Tekniklerinin Geçit Bölgesi Üreticilerine Yayımı Projesi kapsamında 2 bin 452 hedef kişiye ulaşılarak uygulama sürecinde  bin 920 adet de basılı ve görsel yayın dağıtımı gerçekleştirildi.

Uygulanan bu projeyle Eskişehir Geçit Kuşağı Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğünün araştırma projesi sonucunda tescil ettirdiği yeni çeşitlerden biri olan Azkan nohut çeşidi ülke genelinde çiftçiler tarafından benimsenmeye ve hızla yayılmaya devam ediyor.

“KAZANCIMIZ ARTTI”

Türkiye’ye yayılan Tarımsal Yenilik Projelerinden biri olan Nohut Eken Sağlık Biçer Yayım Projesi’nden yararlanan Osmaniyeli üretici Âdem Sönmez ve Yeni Geliştirilen Üzüm Çeşitlerinin Yaygınlaştırılması Yayım Projesi’nden yararlanan Manisalı üretici Mustafa Onur ile kısa birer söyleşi gerçekleştirdik.

Âdem SÖNMEZ / Osmaniyeli üretici

Projeden nasıl haberdar oldunuz?

Projeden İlçe Tarım Müdürlüğü sayesinde haberdar olduk. Köyde ufak çaplı bir toplantı yapılmıştı, “Nohut Eken Sağlık Biçer” isimli bir proje yaptıklarını anlatmışlardı. Biz de projeye dâhil olmak istedik. Zaten aktif olarak nohut yetiştiriciliği yapıyorduk. İl ve İlçe Tarım Müdürlüklerimiz bu konuda bize yardımcı oldular. 3 yıldan beri projeyle çiftçiliğimizi yürütüyoruz.

Yeniliği benimsemede ve uygulamada zorlandığınız hususlar oldu mu?

İlk etapta tabii ki zorlandık. Projeden önce sadece yazlık ekim yapıyorduk. Projeyle tanıştıktan sonra kışlık ekim de yapabileceğimiz hatta böylelikle daha fazla verim alabileceğimiz bize söylendi. Etraftan projeyle ilgili uyguladığımız yöntemlerin yanlış olduğu, doğru ekim yapmadığımız şeklinde uyarılar geldi fakat biz bunlara çok aldırmadık, il ve ilçe müdürlüğü yetkililerine güvendik. İlk bir yıl zorlandıktan sonra rahat bir ekim dönemi geçirdik. 3 yıldan beri aktif bir şekilde bize öğretilen yöntemleri uyguluyoruz, köydeki çiftçi halkımız da projeye rağbet gösterdi.  

Proje için gerekli girdileri (tohum, fidan, ilaç, gübre vs.) nasıl temin ettiniz?

İl ve İlçe Müdürlüklerimizden haftada bir kontrole geliyorlar. Özellikle nohut gelişme evresinde çok sık denetim yapılıyor. Tohumluğu Tarım Kredi Kooperatiflerinin anlaşmış olduğu yerler var, özel sektörde, oralardan alıyoruz.

Yeni yöntemlerin eskisine göre ne gibi avantajları var?

Yaşadığımız avantajlardan en önemlisi verimde büyük bir artış oldu, yüzde 50’ye varan bir artış yaşadık. Bizim yöremizde topraklarımız kıraç olduğu için, nohut, arpa, buğday ekebiliyoruz yalnızca. Nohut ekimini artırarak tarlamızı bir nevi nadasa bırakmış oluyoruz, dinlendirmiş oluyoruz. Bir yıl sonra da buğday veya arpa ekiyoruz, yani nohut sayesinde nöbetleşe ekim yapmış oluyoruz. Örneğin buğdayı dönüme 400 kilogram alıyorsak nohudun yerine ektiğimiz zaman 500 – 600 kilogram ürün alabiliyoruz.  Gelirimiz de bu sayede artmış oldu.

Mustafa ONUR / Manisalı üretici

Projeyle nasıl tanıştınız?

Manisa Bağcılık Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü tarafından 2016 – 2019 yılları arasında yürütülen “Yeni Geliştirilen Üzüm Çeşitlerinin Yaygınlaştırılması Yayım Projesi” ile 3 yıl önce tanıştım. Daha önceki yıllarda atadan dededen gördüğümüz yöntemlerle bağcılık yapıyorduk. Amerikan Asma Anacı olmayan, yerli çubuk çeşitleriyle üzüm yetiştirme işlemi yapıyorduk. Asma yetiştiriciliği yaptığımız için çok fazla zorlandığımızı söyleyemem. Projeden önce rekoltemiz düşüktü. Dekar başına 250 – 300 kilogram kuru üzüm alıyorduk, projeden sonra 700 kilogram ürün elde ettik.

Verim ve kalitede nasıl bir değişim yaşadınız? Bu durum gelirinize nasıl etki etti?

Projeyle birlikte Manisa Bağcılık Araştırma Enstitüsünün geliştirdiği 3 çeşit üzerine uygulama yaptım. Bunların içinde kurutmalık olandan oldukça kaliteli ve rekoltesi yüksek bir verim aldık. Diğer iki çeşitte de başarı sağladık, bu bölgeye uyum sağlayan çeşitler oldu.  Bölgemizdeki diğer çiftçiler projeyle uyguladığımız yöntemin verimi artırdığını gördüklerinden dolayı projeye talep artmış durumda.

Amerikan anaç kullanılmayan çubuklardaki maliyetimizle kullandıktan sonraki maliyetimiz arasında dağlar kadar fark var. Bu bölge kireçli topraklar olduğu için kükürt uygulaması yapmamız gerekiyor, bunlar maliyet gerektiriyor. Amerikan anaçtan önce 2-0, 3-0 geride başlıyorduk her zaman, o yüzden projenin bize çok faydası oldu.