KASIM-ARALIK 2019 / EDİTÖRÜN SEÇTİKLERİ
Denizler 7/24 izlenecek
Dr. Ali AYAR -
Erdinç VESKE
Su ürünleri, kaliteli hayvansal protein kaynağı olarak dünya tüketim taleplerinde her zaman önde olmuştur. Balık arzı, geçmişte büyük ölçüde avcılık yoluyla sağlanırken; doğal kaynakların sınırlı olması, tüm dünyada olduğu gibi ülkemizde de yetiştiricilik yapılarak sağlanmaya başlandı. Ve şuanda yıllık 600 bin tonu geçen toplam balık üretimimizin yüzde 50’si yetiştiricilik yoluyla elde ediliyor. Diğer yandan, doğal kaynakları korumak ve sürdürülebilirliği sağlamak için balıkçılık yönetimi, stok tahmini, stokların çeşitli yöntemlerle takviye edilmesi, avcılığın kontrol altına alınması gibi uygulamalar hayata geçiriliyor. Balıklar ve deniz memelileri başta olmak üzere suda yaşayan canlılar, ulusal sınırları zorlayan ve tanımayan canlılar olduğundan balıkçılık kaynaklarının yönetimi, hem kaynakların sürdürülebilir kullanımı, hem de ülkesel menfaatlerin korunması için bölgesel ve küresel çapta iş birliğini ve tedbir almayı gerektiren bir konu.
BALIKÇILIK FASLINDAKİ EN YÜKSEK BÜTÇEYE SAHİP
Bu kapsamda su kaynaklarında, özellikle denizlerde bütüncül ve sürekli bir sistemin olması gerekliliğinden hareketle Avrupa Birliği II. Katılım Öncesi Mali Yardım Desteği kapsamında TAGEM tarafından “IFISH: Balıkçılık Faaliyetlerinde Stok Değerlendirme Uygulamaları” projesi hayata geçirildi. 6 milyon 300 bin euroluk bütçeye sahip olan proje balıkçılık faslında kabul edilen en yüksek bütçeli proje olma özelliği taşıyor.
2019 yılında “Balıkçılıkta Çığır Açan Proje” mottosuyla yola çıkan projenin iki temel bileşeni bulunuyor. Bunlar teknik alt yapının güçlendirilmesi ve sistemin kuruluşu ve işleyişi. Teknik alt yapının güçlendirilmesi kapsamında yapılacak olan faaliyetlerden bazıları ise şöyle: araştırıcı personelin, teknolojinin ulaştığı tüm imkânları kullanılarak veri toplanması ve değerlendirilmesi konusunda bilgi, tecrübe ve teknik alt yapısının güçlendirilmesi, elde edilen verileri işleyerek stok değerlendirme, habitat sınıflandırması, balık takip, balık tür çeşitliliğinin belirlenmesi ve sürü oluşturma gibi özelliklerin olduğu kendi alanında ilk olan “yerli ve milli” bir yazılım geliştirilmesi ile ilgili kurum ve kuruluşlar arasında koordineli çalışma ortamı sağlamak.
6 NOKTAYA ŞAMANDIRA SİSTEMLERİ KURULACAK
Dünyada benzer bir takım çalışmalar olmakla birlikte hayata geçirilecek proje, bu kapsamda ve amaçta dünya üzerinde ilk ve tek olacak. Denizlerimizde balık avcılığının çok olduğu bölgelerde, balık stoklarının değerlendirmesinde, özel planlanmış, yüksek oranda doğruluğa sahip deniz şamandıra sistemleri, İstanbul-Sarıyer, Çanakkale Boğazı, Balıkesir-Bandırma, Sinop-İnce burun, Kırklareli- İğneada ve Trabzon-Yomra olmak üzere 6 noktaya konuşlandırılacak.
Şamandıra sistemi üzerinde bulunan veri transfer sistemi sayesinde çevrimiçi 7/24 kesintisiz veri elde edilecek. Bu veriler de yine bu proje kapsamında Ankara TAGEM bünyesinde oluşturulacak UBSİBİM (Ulusal Balık Stokları İzleme Bilgi İşlem Merkezi) ile izlenecek.
UBSİBİM bünyesine 9 adet masa üstü iş istasyonu, 7 adet taşınabilir iş istasyonu ve en gelişmiş bilgi işlem ürünleri ile donatılmış sistem odası bulunacak.
Ayrıca, Türkiye’de ilk defa Bakanlığımız envanterine girecek yaklaşık otonom su altı aracı(AUV) denizden toplayacağı veriler ile kurulacak olan şamandıra sistemlerine destek sağlayacak.
Denizlerimizin 7/24 çevrimiçi izlenecek olması her türlü denizel faaliyetlerin kontrol altına alınmasına, Türkiye karasularında daha güçlü bir veri altyapısı elde edilmesine olanak sağlayacak bir stratejik öneme de sahip olacak.
Sistemin uygulanacağı yerlerin başında boğazlar gelecek. Böylece boğazlardaki balık hareketliliği, balık popülasyonu belirlenebilecek. Yine denizlerimizde başta balıkçı gemilerinin takibi ile birlikte başka amaçlı gemilerin takibinde de sistemin üstünde var olan gelişmiş su üstü radarları ve su üstü kamera sistemleri ile denizlerde etkin ve yüksek doğrulukta verilerin ve takip mekanizmasının oluşması sağlanacak.
Farklı seviyelerde, derinliklerde monte edilmiş su kalitesini belirleyen problar ile hem karasal hem de denizel (gemi kazası, sintine atık su vb.) kaynaklı kirleticiler tespit edilebilecek.
Balık göç yollarının ve su altı hareketliliği hem 360’ sonar sistemi hem de yüksek çözünürlüklü kamera sistemi ile takip edilirken farklı yerlerdeki istasyonlarda kurulu olan meteoroloji istasyonları ile denizciler ve balıkçılara anlık meteorolojik verilerin iletilmesi de sağlanabilecek.
LAGÜN GÖLÜ’NDE PROTOTİP KURULDU
Kurulacak sistemin alt yapısını güçlendirmek ve proje ile ilerde herhangi bir sorun ile karşılaşmamak adına Akdeniz Su Ürünleri Araştırma, Üretme ve Eğitim Enstitüsü Müdürlüğü bünyesinde bulunan Lagün Gölü’nde bir prototip, (Beymelek Lagün Modeli) geliştirilmiş olup, büyük sistem kurulduktan sonraki yapılacak işler konusunda öncül ve yönlendirici veriler elde ediliyor.
Ayrıca, proje ekibi tarafından balık tür tayininde görüntü işleme yöntemi kullanılarak yüksek doğrulukta tahminler yapacak yazılımlar geliştiriliyor. Lagün Gölü’nde bulunan balıklardan, eko-sounder ve sonar ile elde edilen verilerden stok değerlendirme, habitat sınıflandırması, balık takip, sürü oluşturma gibi özelliklerin olduğu Türkiye’de ilk ve tek olarak Enstitü bünyesinde kullanılan “echoview 9” yazılımını da “yerli ve milli” düşüncesiyle Türk balıkçılığının ve bilimin hizmetine sunulacak.