KASIM-ARALIK 2019 / RÖPORTAJ
Ekolojik köprüler hayvanların hayatını kurtaracak
Türkiye’de son dönemde ulaşım ağının geliştirilmesine yönelik birçok proje hayata geliştirildi. Aynı şekilde elzem olan enerji ihtiyacı için de çeşitli yatırımlar yapılıyor. Tüm bu yatırımları yaparken yaban hayvanlarının yaşamlarını sağlıklı bir şekilde sürdürebilmeleri için de bazı ekolojik sanat yapılarına ihtiyaç duyuluyor. Yaban hayvanlarının yaşam alanları arasında geçişlerine imkan sağlamak ve trafik kazalarını azaltmak amacıyla ekolojik geçitler olarak adlandırılan yaban hayatı köprüleri ve alt geçitlerinin yapımı son yıllarda dünyada ve ülkemizde artmaya başladı. Bu kapsamda bu yapıların ne olduğu, nasıl bir ihtiyaçtan ortaya çıktığı gibi merak edilenleri Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü Yaban Hayatı Dairesi Başkanı Hüseyin Gökçe Meşe’den aldık.
Ekolojik köprü olarak adlandırdığımız yaban hayatı geçiş yapıları nasıl bir ihtiyaçtan ortaya çıkmıştır. Bu kavram literatüre ilk ne zaman girmiştir?
Yaban hayatı için önemli geçiş güzergahlarının yatırım projeler ile kesiştiği alanlarda örneğin: HES, RES, baraj, yol vs. için hazırlanan projeler, planlama aşamasındayken Genel Müdürlüğümüzden izin alınması gerekiyor. Projeleri değerlendirirken de biz o bölge için alanında uzman 3 akademisyenden Ekolojik Değerlendirme Raporu istiyoruz. İnşa edilecek tesisler veya yollar yaban hayatının geçiş bölgelerini etkileyecekse bu durum raporda belirtiliyor. Eğer böyle bir yapıya gerek varsa inşa aşamasında bu yapıların boyutunun ne olacağı, nerelerde kurulacağı gibi bilgilerin önceden bize bildirilmesi gerekiyor. Bu çalışmaları 2011 yılından itibaren daha kapsamlı hale getirdik. Bu yapıların tüm maliyetleri projede yer aldığı için işi üstlenen firma veya kurum tarafından yerine getiriliyor.
KAZALARIN ÖNÜNE GEÇİLECEK
Ekolojik köprüler sayesinde yaban hayvanları, otoyollardan, tren yollarından veya yaşam alanlarına inşa edilen baraj, HES gibi yapılardan karşıdan karşıya rahatlıkla geçebilecek. Yaban hayvanlarının yaşam alanları iki yakada devam edecek.
Yollara uygun üstgeçit, alt geçit gibi ekolojik yapıların inşa edilmesi biyolojik çeşitliliğe çok büyük katkı sağlayacak. Çünkü bu yapılarla yaban hayvanlarının sebep olduğu trafik kazalarının da önüne geçilmiş olacak.
Haber Görseli
Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü Yaban Hayatı Dairesi Başkanı Hüseyin Gökçe MEŞE
Yıllar itibariyle yaban hayvanlarının karayollarından gelebilecek zararlara karşı korunması yönünde başka ne tür çalışmalar yapılmıştır?
Yaban hayatı için önemli geçiş güzergahlarının otoyollarla kesiştiği yerlerde trafik araçları ile yaban hayvanlarının çarpışma riski artıyor. Bu da insan, hayvan ölümleri, yaralanmaları ve maddi hasarlar meydana getirebiliyor. Bu olumsuz etkilerin azaltılması için Genel Müdürlüğümüzce 2015-2017 yılları arasında “Yaban Hayatı Yol Geçişlerinin Düzenlenmesi ve İzlenmesi Projesi” uygulamaya konuldu. Son yıllardan itibaren özellikle otoyol yapımı, tren yolu yapım güzergahlarında bu tür ekolojik yapıların artması yönünde çalışmalar yürütmekteyiz. Yine levhalama çalışmalarımıza ara vermeden devam ediyoruz. Ayrıca konu ile alakalı olarak kamu spotları hazırlayıp yayınlanmasına da ağırlık vermekteyiz.
Ulaşım ağının gelişmesi yaban hayatını nasıl etkiliyor?
Yolların yaban hayvanlarının geçiş güzergahlarıyla kesişmesi en başta ölümlü, yaralanmalı veya maddi hasarlı kazalara sebebiyet verebiliyor. Yine güzergah boyunca yer alan habitatların bozulması ile biyoçeşitliliğin ve tür zenginliğinin olumsuz etkilenmesine de neden oluyor.
İLK YABAN HAYATI KÖPRÜSÜ KUZEY MARMARA OTOYOLU’NDA
Ülkemiz literatürüne yeni girmeye başlayan yaban hayatı geçiş yapıların diğer ülkeler ile kıyaslandığı vakit ne durumdayız?
Tıpkı ülkemizde olduğu gibi diğer ülkelerde de bu tür yapılar son yıllarda ehemmiyet kazandı. Aslında literatürde çok fazla geçmişi bulunmuyor. Örneğin Fransa’da yaban hayvanlarının yol açtığı kazaların yoğun olduğu yollarda hayvanların duyabileceği frekansta ses dalgaları oluşturarak hayvanların bu yollara gelmemesini sağlamaya çalışıyorlar.
Son yıllarda Kuzey Amerika, Asya, Avustralya ve bazı Avrupa ülkelerinde hayvanlar için ekolojik amaçlı köprüler, viyadükler, alt ve üst geçitler yapılıyor. Ülkemizdeki ilk büyük yaban hayatı köprüsü Kuzey Marmara Otoyolu’nda inşa edildi. Yine Mersin’de, Gülek Boğazı ile Akdeniz’i İç Anadolu’ya bağlayan otoyol üzerinde bir köprü var.
HAYVANLAR BU YAPILARA ÇABUK ALIŞIYOR
Bu projeler bir yandan yürütülürken, yaban hayvanlarının buraları ne sıklıkta ve yoğunlukta kullandığının gözlenmesi için nasıl çalışmalar yürütmektesiniz?
Bu yapılara foto kapanlar yerleştiriyoruz. Projenin planlama aşamasında raporlama için kurduğumuz sistemlerin benzerlerini yapılar yapıldıktan sonra da kurarak bu bölgelerde yaban hayatını gözlemliyoruz. Doğanın haricindeki bu yapay yapıyı hayvanların ilk önce tedirgin bir şekilde kullandıkları, ancak zamanla daha sık kullandıklarını gözlemledik. Yüzde 90 üzerinde bu yapıların doğru yerde ve büyüklükte yapıldığını söyleyebilirim. Özellikle yetişkin bireylerin bu tür yapıları genç ve tecrübesiz yavrulara göre daha sık kullandıkları, ayrıca kış aylarında da yerleşim yerlerine daha çok yaklaşan hayvanların buraları sık sık kullandığı tespit edildi.