OCAK-ŞUBAT 2021 / COĞRAFİ İŞARETLERDEN HABER VAR
Coğrafi işaret nedir doğru biliyor muyuz?
Adları duyulduğunda üretildiği yöre ve damaklarda bıraktığı tatları hatırlanan coğrafi işaretli ürünler ülkelerin kendine has zenginlikleridir. Ülkemizin havası, suyu, iklimiyle her bölgesi ayrı özel topraklarında yetişmiş ve yüzlerce yıldan süzülerek gelen geleneklerle yoğrulmuş 584 coğrafi işaret tescilli ürün bulunmaktadır. Bunların 471 tanesi gıda ve tarım ürünüdür. Biz de Türk Tarım Orman Dergisi olarak bu eşsiz ürünlerin hakettiği değeri görmesi, yerli üretimin korunması ve tüketicilerin farkındalığının artırılması amacıyla her sayıda “coğrafi işaretli ürün” haberleri paylaşacağız.
Coğrafi işaret, tüketiciler için ürünün kaynağını, karakteristik özelliklerini ve ürünün söz konusu karakteristik özellikleri ile coğrafi alan arasındaki bağlantıyı gösteren ve garanti eden kalite işaretidir. Coğrafi işaret tescili ile kalitesi, gelenekselliği, yöreden elde edilen ham maddesi ile yerel niteliklere bağlı olarak belli bir üne kavuşmuş ürünlerin korunması sağlanır. Gıda, tarım, maden, el sanatları, sanayi ürünleri coğrafi işaret tesciline konu olabilir. Coğrafi sınırları belirlenmiş bir yöre, bölge veya istisnai durumlarda ülkeden kaynaklanan, tüm veya esas özelliklerini bu coğrafi alana özgü doğal ve beşerî unsurlardan alan, üretimi, işlenmesi ve diğer işlemlerin tümü bu coğrafi alanın sınırları içinde gerçekleşen ürünleri tanımlayan adlar menşe adıdır. Bu işlemlerden en az biri belirlenmiş coğrafi alanın sınırları içinde yapılan ürünleri tanımlayan adlar mahreç işaretidir.
Menşe adı veya mahreç işareti kapsamına girmeyen ve ilgili piyasada bir ürünü tarif etmek için geleneksel olarak en az otuz yıl süreyle kullanıldığı kanıtlanan adlar geleneksel ürün olarak tanımlanır:
UŞAK’TA TARHANA MEVSİMİ
Uşak tarhanası, 21 Mart 2017 tarihinde tescillenmiş ve Uşak sınırları içerisinde gerçekleştirilen menşe adı kapsamında coğrafi işaretli üründür. Her yıl eylül, ekim ve kasım aylarında köyler başta olmak üzere kişisel ihtiyaç olarak evlerde ve ticari olarak da işletmelerde üretilmeye başlanır.
Uşak tarhanasının ünü, Uşak ilinin iklim koşulları nedeniyle fermantasyonun daha düşük sıcaklıkta ve daha uzun sürede gerçekleşmesinden dolayı mayalanmayı sağlayan mikroorganizma çeşitliliğinin yüksek olmasından gelir.
Bileşimi: buğday unu, sebze (kırmızı biber, soğan, domates) ve tam yağlı yoğurt ağırlıklı olup ayrıca miktarına göre ekşi hamur mayası, nane, tuz eklenir. Kaynatma işlemi olmaksızın hazırlanan hamurun tamamen doğal fermantasyon işleminden sonra, temiz bez üzerine serilerek ve belli aralıklarla boyut küçültülerek gölgede kurutulmasıyla elde edilen granül yapıda bir tarhana çeşididir. Birçok yörede fermantasyon bir haftada sonlandırılırken, Uşak tarhanasının üretimi 21 günde tamamlanmaktadır (Halk arasında tarhana fermantasyonunun tamamlanması için, hamurun iki kez kabarıp inmesi gerektiği ifade edilir.). Bakanlığımızdan işletme kayıt belgesi almış işletmelerde 2020 yılında üretilen 250 ton Uşak tarhanası ticarete konu olmuştur.
AĞAÇTA İKEN SARARIYOR
İzmir’in Seferihisar ilçesinde 1953 yılında 600 adet Satsuma mandarini dikilmesiyle tarımı başlayan Seferihisar mandalinası Seferihisar Belediyesinin başvurusu üzerine 4 Temmuz 2019 tarihinde coğrafi işaret tescili almıştır.
İnce ve pürüzsüz kabuğa sahip olması, ince dilim zarı, Satsuma mandarinine özgü basıklığı göstermesi ile tat ve aroması en önemli ayırt edici özellikleridir. Diğer yörelerde yetişen mandalinalardan farklı olarak Seferihisar Mandalinasının rengi ağaçtayken sararmakta. İklim ve toprak koşulları nedeniyle doğal rengi sarı olan ürüne sarartma uygulanmamaktadır.
Seferihisar mandalinası yöre insanının önemli bir geçim kaynağı olup iç pazarda olduğu kadar dış pazarda da yoğun talep görmektedir. Üretilen mandalinanın yaklaşık yüzde 80’i özellikle Balkan ülkeleri olmak üzere yurt dışına ihraç ediliyor.
FASULYENİN ADI AKKUŞ ŞEKER FASULYESİ
Akkuş Ziraat Odasının girişimleriyle 23 Mart 2012 tarihinde coğrafi işaret tescili alan Akkuş Şeker Fasulyesi Ordu ili Akkuş ilçesi ve köylerinde rakımı 750-1400 metre arasında değişen tarım alanlarında yetiştiriliyor. 2020 sezonunda Ordu’da 2300 dekar alanda üretimi yapılarak 350 ton Akkuş Şeker Fasulyesi elde edildi. Yaklaşık 1000 üreticinin geçimini sağlayan bu ürün, pazarlama sorunu olmaksızın kilogramı 25-30 liradan rahatlıkla alıcı buluyor. Akkuş Şeker Fasulyesinin üretiminin artırılmasına yönelik İl Tarım ve Orman Müdürlüğünce geçtiğimiz yıllarda üreticilere DOKAP aracılığı ile organik gübre, direk ve tel yardımında bulunuldu.
Önümüzdeki günlerde uygulanacak projeler ile bu ürünün rekoltesinin iki-üç katına çıkarılması hedefleniyor. Beyaz rengi, kendine has tadı, aroması, kokusu, erken pişmesi ve kabuksuz olması gibi birçok farklı özelliğe sahip Akkuş Şeker Fasulyesi üretiminin ilçe genelinde daha yaygın hale getirilmesi de hedefler arasında.