Hayvanları Koruma Kanunu Meclis’ten geçti. 17 yıl sonra yeniden düzenlenen Kanun ile yapılan başlıca kavramsal değişiklikler nelerdir?
5199 sayılı Hayvanları Koruma Kanunu’nda yapılan düzenlemede, hayvanların “süs” olarak değerlendirilmesi etik olmadığından Kanun metninde yer alan “süs” ibareleri çıkarıldı.
Türk Ceza Kanunu’nun “Mala Zarar Verme” başlıklı 151’inci maddesinin ikinci fıkrası kapsamında sahipli hayvanlar mal olarak değerlendirilmekte idi. Yeni düzenleme ile hayvanların da can taşıdıkları göz önünde bulundurularak Türk Ceza Kanunu’nun 151’inci maddesinin ikinci fıkrası yürürlükten kaldırıldı ve hayvanlar “mal” statüsünden çıkarıldı.
5199 sayılı Kanundaki “ev hayvanı” tanımı gerçek kişiler yanında tüzel kişilerin sahipliğinde bulunan hayvanlar da dâhil edilmek suretiyle kapsam genişletildi.
BELEDİYELERE HAYVAN BAKIMEVİ KURMA ZORUNLULUĞU
Önceki Kanun ile yeni çıkarılan Kanun arasındaki öne çıkan değişiklikleri karşılaştırır mısınız? Yeni çıkarılan Kanunun en büyük kazanımı sizce nedir?
5199 sayılı Kanun'da yapılan başlıca düzenlemeleri şöyle sıralayabiliriz:
Sahipsiz hayvan popülasyonunun kontrolsüz artışının önlenmesi maksadıyla kedi ve köpek sahiplerine, hayvanlarını en geç 31 Aralık 2022 tarihine kadar dijital kimliklendirme yöntemleri ile kayıt altına aldırma zorunluluğu getirildi. Bununla birlikte, ev hayvanını terk edenlere hayvan başına 2 bin TL idari para cezası uygulanması hükme bağlandı.
Büyükşehir belediyeleri, il belediyeleri ve nüfusu 75 bini aşan belediyelere 31 Aralık 2022, diğer belediyelere (25 bin -75 bin nüfus) ise 31 Aralık 2024 tarihine kadar hayvan bakımevi kurma zorunluluğu getirildi. Belediyelere, bu madde yürürlüğe girdikten sonra 3 yıl süreyle hayvan bakımevi kurmak ve rehabilitasyon çalışmaları yapmak için kesinleşmiş en son bütçe gelirlerinden, Büyükşehir Belediyelerinde yüzde 0,3, diğer belediyelerde yüzde 0,5 olmak üzere kaynak ayırma zorunluğu getirildi.
Nüfusu 25 binin altında olup hayvan bakımevi kurma zorunluluğu bulunmayan belediyelere de sorumluluk alanındaki sahipsiz hayvanları en yakın belediyeye götürerek rehabilite ettirme zorunluluğu getirildi.
Ev hayvanı satış yerlerinde kedi ve köpek bulundurulması yasaklandı. Ancak, söz konusu hayvanlar, ev hayvanı satış yerlerinde (pet-shop) katalog ve benzeri görsel bilgilerden seçilebilmek suretiyle, Tarım ve Orman Bakanlığınca izin verilen üretim yerlerinden teslim alınabilecek.
Hayvanların kullanıldığı kara ve su sirkleri ile yunus parklarının kurulması yasaklandı. Mevcut işletmeler için, her ne suretle olursa olsun kapasite artırımı yapılması ya da eksilen hayvanların yerine yenilerinin getirilmesi yasaklandı. Yasaklara aykırılık ise hayvan başına 25 bin idari para cezası yaptırımına bağlandı. Ayrıca, mevcut işletmeler nihai olarak 10 yıl sonra tasfiye olacak.
Mevcut Kanun'da, tehlike arz eden köpek türlerinin tahdidi olarak sayılması usulünden vazgeçilerek bu tespiti yapma yetkisi Tarım ve Orman Bakanlığına verildi. Ayrıca, tehlikeli türlerin sahiplenilmesi, barındırılması ve beslenmesi de yasak fiiller arasına alındı.
Kanun'a eklenen geçici maddeyle tehlikeli türler Bakanlıkça belirlenene kadar, tehlikeli olduğu kabul edilen dört köpek türü (Pitbull Terrier, Japanese Tosa, Dogo Argentino ve Fila Brasilerio) ve melezlerine ilişkin düzenleme yapılmakta ve söz konusu hayvanların sahiplerinin mağdur edilmemesi maksadıyla bu hayvanlarını hayvan bakımevlerine teslim edebilmeleri veya 6 aylık süre içerisinde kısırlaştırmak ve kayıt altına almak suretiyle bakabilmeleri yönünde düzenleme yapıldı. 6 aylık süre beklenmeksizin maddenin yürürlüğe girmesi ile bu hayvanların ağızlıksız ve tasmasız sokağa çıkarılması, çocuk oyun alanları ve parklarına girmesi yasaklanmış olup, aksi takdirde 11 bin TL idari para cezası uygulanacağı hükme bağlandı. Ayrıca, bu hayvanların sokağa terk edilmesi yasaklanarak ihlali halinde 30 bin TL idari para cezası getirildi.
Caydırıcılığı sağlamak amacıyla, mevcut Kanun'da kabahat olarak düzenlenen bazı fiiller (Nesli yok olma tehlikesi altında olan hayvanları öldürmek, bir hayvan neslini yok etmek, ev hayvanı veya evcil hayvanları kasten öldürmek, hayvanlara işkence etmek, zalimce muamelede bulunmak, hayvanları dövüştürmek, hayvanlara cinsel saldırıda bulunmak veya tecavüz etmek suç haline getirildi ve diğer kabahat fiilleri bakımından mevcut idari para cezalarının miktarları arttırıldı.
HAPİS CEZASI ÖNGÖREN FİLLER
5199 sayılı Kanun'da suç kapsamına alınarak hapis cezası öngörülen fiiller ve ceza miktarları ise şöyle:
Nesli yok olma tehlikesi altında olan bir hayvanı öldüren kişi bir yıldan beş yıla kadar hapis cezası; bir hayvan neslini yok eden kişi beş yıldan on yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılacak.
Bir ev hayvanını veya evcil hayvanı kasten öldüren kişi altı aydan dört yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılacak.
Hayvanlara cinsel saldırıda bulunan veya tecavüz eden kişi altı aydan üç yıla kadar hapis ve yüz günden az olmamak üzere adli para cezası ile cezalandırılacak.
Bir ev hayvanına veya evcil hayvana işkence eden veya acımasız ve zalimce muamelede bulunan kişi altı aydan üç yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılacak.
Hayvanları dövüştüren kişi üç aydan iki yıla kadar hapis veya adli para cezası ile cezalandırılacak.
Kanun'a eklenen suçların işlenmesi halinde soruşturma yapılması Tarım ve Orman Bakanlığının il veya ilçe müdürlükleri tarafından Cumhuriyet Başsavcılığına yazılı başvuruda bulunulmasına bağlandı. Bakanlığın bu başvurusu muhakeme şartı olarak kabul edilecek. Suçüstü halinde ise soruşturmanın genel hükümlere göre yapılması öngörülmekte. Sahibi tarafından kendi hayvanına karşı işlenen suçlar bakımından da Tarım ve Orman Bakanlığının muhakeme niteliğindeki bu yazılı başvurusu gerekiyor. Ancak, kasten bir ev hayvanını veya evcil hayvanı öldürme, işkence etme veya acımasız ve zalimce muamelede bulunma, dövüştürme suçlarının başka bir kişi tarafından sahipli hayvana karşı işlenmesi halinde ise hayvan sahibinin şikâyeti üzerine de soruşturma yapılması hükme bağlandı.
5199 sayılı Kanun'da yapılan yeni düzenlemelerde en büyük kazanım, hayvanların da can taşıdıkları göz önünde bulundurularak “mal” statüsünden çıkarılmaları hayvanlara karşı yapılan kasten öldürme, dövüştürme, işkence ve tecavüz fiillerinin suç kapsamına alınarak bu fiilleri uygulayan kişilere hapis cezası getirilmesidir.
MİKROÇİPİN HAYANLARA ZARARI YOK
Evcil hayvanların dijital kimliklendirilmesiyle ilgili detaylar nelerdir?
5199 sayılı Kanun'da yer alan sahipli kedi ve köpeklerin kimliklendirilmesi 2018 yılında Tarım ve Orman Bakanlığınca yayımlanan “Kedi, Köpek ve Gelinciklerin Kimliklendirilmesi ve Kayıt Altına Alınmasına Dair Yönetmelik kapsamında yapılacaktır. Söz konusu Yönetmelik kapsamında sahipli kedi ve köpeklere mikroçip uygulanarak kayıt altına alınmaktadır.
Mikroçip, uluslararası standartta 15 haneli bir tanımlama numarası içermektedir. Bu tanımlama numarasıyla birlikte hayvanlara ait tüm bilgiler (sahibi, türü, ırkı, cinsiyeti, rengi, doğum tarihi vb.) Tarım ve Orman Bakanlığınca oluşturulan Ev Hayvanı Kayıt Sistemi (PETVET)’ne kaydedilmekte. Yine uluslararası standartlarda hazırlanan ev hayvanı pasaportunda da ev hayvanlarına ait tüm bilgiler (tür, ırk cinsiyet, renk, doğum tarihi vb.), hayvan sahiplerine ait bilgiler (ad-soyad, adres, iletişim bilgileri vb.) ile hayvanlara uygulanan aşı, ilaç ve tedavi bilgileri bulunmakta.
Kedi ve köpekler, mikroçip sayesinde sahibinin kimlik ve adres bilgileriyle eşleştirilecek. Mikroçip üzerinde sadece “tanımlama” numarası bulunacak ve mikroçip okuyucular tarafından okutularak, bu numaraya tanımlanmış olan bilgilere PETVET kayıt sistemi üzerinden ulaşılacak. Dolayısıyla terkedilmiş veya kaybolmuş olan hayvanlar, en yakın il/ilçe müdürlükleri ya da serbest veteriner hekimlere götürülerek hayvan sahibi tespit edilebilecek. Böylece kayıp hayvanlar da sahiplerine kavuşturulacak.
Mikroçip basit bir şekilde enjeksiyon ile hayvanın boynunun sol tarafında kulağa yakın kısmına veya iki kürek kemiği arasına deri altına yerleştirilmekte. Deri altı uygulanan mikroçip pasif radyo dalgaları ile çalışmakta ve hayvana herhangi bir zararı bulunmamaktadır.
Yeni Kanun hayvan sahiplerine ne gibi yükümlülükler getiriyor?
5199 sayılı Kanun'da yapılan yeni düzenlemede, kedi ve köpek sahiplerine, hayvanlarını en geç 31 Aralık 2022 tarihine kadar dijital kimliklendirme yöntemleri ile kayıt altına aldırma zorunluluğu getiriliyor. Buna bağlı olarak, ev hayvanını terk edenlere hayvan başına 2 bin TL idari para cezası uygulanacağı hükme bağlanıyor.
Çok tartışılan evcil hayvan satışı ile ilgili olarak detaylardan bahseder misiniz?
Ev hayvanı satış yerlerinde (pet-shop) satışa arz edilen kedi ve köpeklerin bulundukları ortamın hayvan sağlığı ve etolojisi bakımından uygun olmaması sebebiyle, ev hayvanı satış yerlerinde kedi ve köpek bulundurulması yasaklanıyor. Ancak, söz konusu hayvanlar, ev hayvanı satış yerlerinde (pet-shop) katalog ve benzeri görsel bilgilerden seçilebilmek suretiyle, Tarım ve Orman Bakanlığınca izin verilen üretim yerlerinden teslim alınabilecek. Bu düzenleme 1 yıl sonra yürürlüğe girecek.
Kanun ve ilgili yönetmelikler ne zaman uygulanmaya başlayacak?
Kanun yürürlüğe girdiği 14 Temmuz 2021 tarihinde uygulanmaya başlamış olup, bu Kanun uyarınca çıkarılacak yönetmelikler, Kanun'un yürürlüğe girdiği tarihten itibaren altı ay içinde yürürlüğe konulacak.