OCAK-ŞUBAT 2022 / HAYVANCILIK
Sofranızda hindi etine daha fazla yer ayırın
Hindi yetiştiriciliği, birim alanda yoğun üretim yapılabilmesi, yemin ete dönüşme oranının yüksek olması, kırmızı etle kıyaslandığında ucuz, kolesterol ve yağ oranının düşük, sindirimi kolay, besin değeri açısından iyi bir hayvansal protein kaynağı olması nedeniyle hayvancılıkta ayrı bir öneme sahip bulunuyor. Türkiye’de hindi yetiştiriciliği ile ilgili detaylı bilgileri Hayvancılık Genel Müdürlüğü Kanatlılar ve Küçükevciller Daire Başkanı Cengiz Ceylan’dan edindik.
Hindi besiciliği hakkında bilgi verebilir misiniz?
Ülkemizde hindi yetiştiriciliği son yıllara kadar yarı ekstansif koşullarda, küçük sürüler şeklinde yapılmıştır. Ülkemizde son yıllarda, mera yönlü gezginci ırk olan bronz veya siyah hindi üretiminden, broiler tipi kapalı alanda büyütülen, beyaz Kaliforniya ırkı hindi eti üretimine geçiş başlamıştır. Hindi yetiştiriciliği özel sektörün ilgisini çekmiş ve entansif şartlarda üretimler sürdürülmektedir.
Ülkemizde hindi üretimi nerede başladı?
Türkiye’de hindi yetiştiriciliği entansif anlamda ilk kez 1960’lı yıllarda şimdiki adı Tarım İşletmeleri Genel Müdürlüğü (TİGEM) olan Devlet Üretme Çiftlikleri bünyesinde ve üniversitelerin araştırma çiftliklerinde başlamıştır. Dünyada 1980’lerden sonra gelişen entegre hindi üretimi, Türkiye’de 1995 yılında ilk entegre firmanın kurulmasıyla başlamış ve ilk yıllarda artan taleple birlikte piyasadaki yerini almıştır. Türkiye’de hindi yetiştiriciliği, tavuk yetiştiriciliği nedeniyle önceden elde edilen bilgi birikimi ve hazır barınak avantajıyla hızlı gelişmiştir. Bu dönem içerisinde hâlihazırda kurulu olan etlik piliç kümesleri bazı değişikliklerle hindi yetiştirmek için kullanılmıştır. Dolayısıyla entansif hindi yetiştiriciliği, ilk olarak tavukçuluğun da yoğun olarak yapıldığı Bolu ve İzmir ili civarlarında faaliyete geçirilmiştir. Üretim tam dikey entegrasyon şeklinde olup, sözleşmeli yetiştiricilik modeliyle sürdürülmüştür.
Bir hindinin büyümesi ne kadar zaman almaktadır?
Tavuk ve diğer kanatlılarda olduğu gibi yem gideri hindilerde de genel giderlerin önemli bir kısmını oluşturmaktadır (Yaklaşık yüzde 70). Yemden yararlanmayı arttırmak için yem içine her bir hindi için 0,5 g grit katılmalıdır. Besiye alınan hindilere yumurtadan çıkıştan kesilme yaşlarına göre (16-18 haftalık yaşta kesimlerde) 5 ya da (24 haftalık yaşta kesimlerde) 6 farklı yem verilmektedir.
Hindilerin besin maddeleri gereksinimleri; yaş, canlı ağırlık, canlı ağırlık artışı, çevre sıcaklığı ve hayvanların aktivitelerine bağlı olarak değişmektedir. Hindi palazlarının genç yaştaki enerji gereksinimleri, broiler piliçler kadar yüksek değildir. Ancak broiler piliçlere göre protein gereksinimleri yüksektir. Hindilerde yaş ilerledikçe protein ihtiyaçları azalır bunun yerine enerji ihtiyacı artar, kesim dönemine yaklaştıkça yemdeki protein seviyesi 20 haftadan sonra yüzde 14’e kadar düşürülürken enerji seviyesi aynı dönemde 3 bin 300 kcal/kg ME değerine kadar yükselir. Canlı ağırlık artışı erkek palazlarda 24., dişi palazlarda 16. haftada en yüksek düzeyine ulaşmakta, daha sonraki dönemlerde ise yavaş yavaş azalmaktadır.
Türkiye’de ne kadar hindi üretimi yapılmaktadır? Ne kadarı tüketilmektedir?
Ülkemizde 2020 yılında 58 bin 211 ton hindi eti üretilmiş bunun 13 bin 325 tonu ihraç edilmiş ve 44 bin 886 tonu tüketilmiştir.
2020 yılı TÜİK verilerine göre ülkemizde 4 milyon 797 bin 793 adet hindi bulunmaktadır. 2020 yılında hindi sayısı, yüzde 74’lük payla 2 bölgede toplanmış olmakla beraber; yüzde 43’ü Ege Bölgesi ve yüzde 30’u Doğu Marmara Bölgesi’nde bulunmaktadır. İller bazında incelendiğinde: hindi sayısının yüzde 22,6’sı Manisa, yüzde 22,3’ü Bolu ve yüzde 15,2’si İzmir’dedir (TÜİK, 2021).
Azerbaycan, BAE, Irak, Ürdün, Benin, Gine, Kuveyt, Kongo Demokratik Cumhuriyeti, Gana, Kongo, Suudi Arabistan, Katar, Ekvator Ginesi, Rusya Federasyonu, Lübnan, Gabon, Liberya, Suriye, Fas, Kotdivuar, Afganistan, Hong Kong ve diğer ülkelere ihracat yapılmaktadır.
Ülkemizde hindi eti tüketimi yetersizliğinin temel nedenleri arasında tüketim alışkanlıkları gösterilmektedir. 2020 yılında ise kişi başı tüketim 600 gr olmuştur. Hindi eti tüketiminin arttırılması ülkemiz için çok önemlidir.
Dünyada ve Türkiye’de hindiye olan rağbet nasıl? Hindi eti seviliyor mu?
Hindi eti tüketiminde ülkeler arasında, tüketim alışkanlıklarına bağlı olarak farklılıklar görülmektedir. Bütün veya parçalanmış hindi karkasına değişik dönemlerde farklı talepler görülmektedir. Ülkemizin de içinde bulunduğu kırmızı ete daha fazla rağbet eden ülkelerde hindilerin but ve kanatlarına talebin yüksek olduğu, AB ve ABD’de ise göğüs etinin tercih edildiği bilinmektedir. Gelişmiş ülkelerde kişi başına hindi eti tüketimi 8-10 kg’larda seyretmektedir.
Ülkemizde ise hindi ikinci sırada üretilen ve ürünleri tüketilen kanatlı hayvanı durumundadır.
Hindi üretimi ile ilgili Bakanlık tarafından ne gibi çalışmalar yapılıyor ya da destekler uygulanıyor?
Bakanlığımız tarafından 2020 yılında hazırlanan “Hindi Kümesi Projesi Fizibilite Raporu ve Yatırımcı Rehberi”, kanatlı sektörüne yatırım yapacak olan tüm kesimlere katkı sağlaması ve yön göstermesi amacıyla hazırlanmıştır.
2017-2021 yılları arasında damızlık ve ticari kaz ile ticari hindi yetiştiriciliği desteklemeleri çerçevesinde ise 1.000 adet kapasiteli damızlık kaz, 500 adet kapasiteli ticari kaz ve 1.000 adet kapasiteli ticari hindi işletmesi yatırımlarına yüzde 75 hibe desteği verilmiştir. Hibe desteği damızlık kaz işletmelerinde yeni kümes ve kuluçkahane inşaatı, makine, alet ve ekipman alımı için, ticari kaz ve hindi işletmelerinde ise yeni kümes yapımı, makine, alet ve ekipman alımı için uygulanmıştır.
“Kırsal Kalkınma Destekleri Kapsamında Tarıma Dayalı Ekonomik Yatırımların Desteklenmesi Hakkında 2020/24 nolu Tebliğ” kapsamında hindi yetiştiriciliğinde yeni tesis, kısmen yapılmış yatırımların tamamlanması, kapasite artırımı ve teknoloji yenileme ve/veya modernizasyonu için yüzde 50 hibe verilmektedir.
Hindinin besin değeri hakkında bilgi verir misiniz? Kırmızı ve piliç etine göre besin değerini karşılaştırabilir miyiz?
Beyaz etin kolesterol, kalori ve yağ miktarının düşük olduğu, protein ve kalsiyum miktarının yüksek olduğu görülmektedir. Bu nedenle sağlık açısından beyaz etler tercih edilmektedir. Beyaz etler içerisinde ise; hindi etinin gerek sağlık açısından ve gerekse insan beslenmesi için önemli bir hayvansal protein kaynağı olduğu görülmektedir.
Belli başlı hindi ırkları hangileridir?
Bronz ırk
Orijini ABD olup dünyanın birçok ülkesinde yetiştirilmektedir. Bu ırkın en büyük özelliği geniş göğüslü olmasıdır. Altı ayın sonunda erkekler 11-12 kg canlı ağırlığa, dişilerse 8-9 kg canlı ağırlığa ulaşır. Genellikle 28 haftada cinsi olgunluğa ulaşır. Yumurta rengi beyaz olup kahverengi beneklidir. Yumurta verimi 40-70 arasındadır. Ortalama yumurta ağırlığı 85 g'dır. Uçma tüyleri beyaz çizgili siyah, kuyruk tüyleri beyaz kenarlı siyahtır.
Siyah ırk
Anavatanı İngiltere'dir. Orta büyüklükte olup et kalitesi iyidir ve göğüs eti boldur. Tüyleri yeşil cilalı siyahtır. Yumurta verimi yıllık 60-70 adet olup ortalama 75 gr'dır.
Beyaz ırk
Bu ırkın orijininin bronz ırkı olduğu söylenir. Tüyü beyaz, bacak ve parmakları solgun pembe, sakalı siyah renktedir. Kesilip temizlendikten sonra üzerinde küçük hav tüyleri pek görünmez. Yumurta verimi bronz hindi kadardır. Yumurtaları beyaz, üzeri kahverengi beneklidir. 26 haftada cinsi olgunluğa erişir. Meşhur beyaz hindi ırkları Avusturya, Hollanda ve İngiliz beyazlarıdır.
Sarı ırk
Bourbon kırmızısı: Orta ağırlıktadır. Yalnızca Amerika'da yetiştirilmektedir. 24-28 haftalıkken cinsi olgunluğa erişir. Rengi kırmızımtırak kahve olup kanat kuyruk tüyleri beyaz, tunç ve kırmızı karışığıdır. Bacakları pembemsi kırmızıdır.
Jersey buff: Küçük tip hindilerdir. 26 haftalıkken cinsi olgunluğa erişir. Rengi göğüs hariç sarımsı, kırmızı, göğüs tüyleri erkekte siyah uçlu, dişide beyaz uçludur.
Hibrit ırk
Hindi yetiştiriciliği ileri olan ülkelerde beyaz hindi ırklarının birbirleriyle melezleme yapılması neticesinde elde edilmişlerdir. Bu ırkların saf ana ve baba hatlarından suni tohumlama yoluyla yumurta alınmakta olup bu yumurtalardan hindi palazı elde edilmektedir. Bu hibrit hindi ırkları genelde ağır hindi ırkları olup kümes şartlarında beslenmesi zorunludur. Meraya çıkamazlar 26 haftalık besleme sonunda kesildiğinde erkekler 19-20 kg dişileri 10-11 kg et verebilir. Cinsi olgunluğa 30 haftada ulaşır. Yıllık 40-70 adet yumurta verir. Dünyada ABD Kanada, İngiltere, İtalya, Fransa ve İsrail kendi hibrit hindi ırklarını üretmiş ve alıcı ülkelere yumurta, palaz satışı yapmaktadırlar.