TEMMUZ-AĞUSTOS 2022 / COĞRAFİ İŞARETLERDEN HABER VAR
Aroması ve tadı tescillenmiş ballarımızdan bazıları
Benzerlerinden tadı, görünümü, yetişme ve üretim şekli, coğrafyası ile birçok özellik bakımdan ayrılarak kendine has özellikleriyle coğrafi işaret tescili almış ballarımızdan siz okurlarımıza Kırklareli Meşe Balı ve Ağrı Geven Balını sunuyoruz.
ANTİOKSİDAN ORANI YÜKSEK KIRKLARELİ MEŞE BALI
12 Şubat 2021 yılında “menşe adı coğrafi işareti” alan Kırklareli Meşe Balı, Kırklareli İl Tarım ve Orman Müdürlüğünün başvurusu ile tescillenmiştir. Kırklareli Merkez, Pınarhisar, Vize, Kofçaz ve Demirköy ilçeleri coğrafi işaret sınırıdır.
Kırklareli Meşe Balı; koyu renkli, kolay kristalize olmayan, viskoz, akışkan, nem oranı çiçek ballarına göre daha düşük, boğazı yakmayan, antioksidan kapasitesi yüksek bir salgı balıdır. Temmuz - ağustos aylarında üretilen ve arıların meşe ağaçlarının salgılarından yaptığı Kırklareli Meşe Balı daha koyu ve kırmızılığa doğru kayan rengi ile kolayca ayırt edilir. Tadı pekmezi andırır. Düşük miktarda polen içerdiği için kolay kristalize olmadığından herhangi bir ısıl işlem uygulanmaz. Bu nedenle balın orjinalini bozmak mümkün değildir. Balın koyu rengi de benzer şekilde balda hile yapılmasına izin vermez.
Coğrafi sınırın florasına uygun orman gülü, karaçalı, meşe, çobanpüskülü, ayçiçeği, böğürtlen, kocayemiş, kestane, alıç, sarmasık polenlerinden eser miktarda bulunur. Bölgenin meşe ormanları ile kaplı olması ve bölgede meşe çeşitlerinin zenginliği Kırklareli Meşe Balının kalitesini oluşturmada önemli bir etkendir. Meşe çeşitlerinden Q. frainetto Ten. ve Q. robur bal üretiminde en önemli türdür ve belirtilen coğrafi sınırda yoğun olarak bulunmaktadır. Bu meşe türünün meyvelerinde salgı içeren çok sayıda salgı tüyleri vardır ve meşe balını üreten salgı, ekstra floral kaynaklıdır. Ağaçtaki öz sular meyvelerden dışarıya salgı tüyleri ile çıkar. Tatlı salgılar bal arıları tarafından toplanarak bal yapılır.
Belirtilen coğrafi sınırda arıcılık faaliyeti sabit arıcılık şeklinde, doğal oğul almak ve kolonilerde bölme yapmak suretiyle sayısını arttırmak, kolonilerin yaşlı ve verimsiz ana arılarını değiştirmek ve ağırlıklı olarak bal üretimi şeklinde yürütülüyor. Arıcılar, genellikle standart kovanlar kullanır ancak coğrafi sınırda arıcılık, sepet kovanlar tercih edilerek kara kovan ile yapılıyor. Kırklareli Meşe Balı üretiminde kullanılan sepetler konik şeklinde, 50-70 cm boy ve 40 cm çapındadır. Üst kısmında bir sap bulunuyor. Saplar, daldan oğul almada kolaylık sağlar düz bir tahta zemin üzerine ve ön kısımda arıların rahatça çalışabileceği çıkış deliği bırakılarak yerleştiriliyor. Tabanın etrafı iyice sıvanarak, başka zararlılarının sepetin içine girmeleri önleniyor. Kışlatma için sepetlerin üzerleri uygun malzemelerle kapatılarak korumaya alınıyor.
Kırklareli Meşe Balı üretimi tamamen iklim özelliklerine bağlı olduğu için ancak temmuz sonu veya ağustos başına doğru başlar. Havanın 30 °C’nin üzerinde olduğu, gece sıcaklıklarının da ılıman olduğu durumlarda salgı oluşur ve salgının akışı bazen 1 hafta bazen 2 haftayı bulabilir. Bu dönemde saf meşe balı toplayabilmek için üst çerçevelerde kabarmış veya toplanmış bal bulundurulmaz. Mevsimin rüzgârlı, yağmurlu olduğu sezonlarda meşe balı salgısı azalır veya tamamen kaybolur.
Kırklareli Meşe Balı ibaresi, logosu ile menşe adı ambleminin kullanımının uygunluğu, Kırklareli İl Tarım ve Orman Müdürlüğü, Kırklareli Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Gıda Mühendisliği, Kırklareli Ticaret ve Sanayi Odası ile Atatürk Toprak, Su ve Tarımsal Meteoroloji Araştırma Enstitüsü Müdürlüğünden konuda uzman birer üyenin katılımıyla oluşacak 4 kişilik denetim mercii tarafından denetleniyor.
ÖZEL KOKUSUYLA AĞRI GEVEN BALI
Ağrı Arı Yetiştiricileri Birliğinin başvurusu üzerine 17 Mart 2022 tarihinde “menşe adı coğrafi işareti” alan Ağrı Geven Balı, coğrafi sınırda yetişen geven bitkilerinden elde edilen monofloral süzme baldır. Rengi açık sarıdan turuncu renge doğru değişir ve koyu kıvamlıdır. Hafif rahiyalıdır ancak yenildiğinde boğazda yanma hissi oluşturan tada sahiptir. Ağrı Geven Balı, Kafkas arısı (Apis mellifera caucasia) kolonileri tarafından üretilir. Bu arı ırkı dil uzunluğunun daha fazla olması nedeni ile bitkilerin öz sularına daha kolay ulaşır. Kafkas arısı ile bölgede uzun süredir arıcılık yapılması, bu ırkın bölgenin koşullarına adapte olmasını sağlamıştır. Ağrı Geven Balında baskın olarak en az yüzde 50 oranında geven (Astragalus) polenleri, ikincil olarak minimum yüzde 3 oranında Asteraceae polenleri ile minimum yüzde 1 oranında Rosaceae, Lamiaceae, Lauraceae ve Apiaceae familyalarına ait polenler bulunur.
Yükselti farklarının fazla olduğu Ağrı’da dağlık - tepelik alanlar, ovalar ve vadiler olmak üzere, başlıca üç ana jeomorfolojik üniteden oluşuyor. Ovalar ile yüksek dağlık - tepelik alanlar iç içe bulunduğundan kısa mesafelerde önemli yükselti farkları görülmektedir. Coğrafi yapı itibarıyla yaz aylarında yükseltiye bağlı olarak yeşil ve çiçekli bitkilerin sürekliliğinin olması bakımından arıcılık faaliyetlerini yürütmeye elverişli bir konuma sahip. Yörenin arıcılık faaliyetleri için nisan ayından eylül aylarına kadar uygun bir ortam mevcut. Ağrı’nın arazi yapısı engebeli olup dar bir alan içinde topografik farklılıklar göstermesinden dolayı mikro klima alanları ile arıcılık sezonu daha uzun sürebiliyor.
Yörede arıcılar ilkbahardan itibaren doğada çiçeklenmeyi takip ederek vadi tabanlarında konaklarken yaz ortalarında yüksek yayla ve dağ eteklerine konumlanıyorlar. Bulunduğu yöre ve vadilerde vejetasyonu takip ederek arılar dışarıda olduğu mevsimlerde birkaç kez yer değiştiriyorlar. Kovanlar bal üretim sezonunda il sınırları dışına nakledilmiyor ancak il içerisinde nektar akımının bol olduğu bölgelere taşınabiliyorlar.
Ağrı Geven Balı, 15 Ağustos - 10 Eylül arasında olmak üzere yılda bir kez ve kovanın üst katından hasat ediyor. Ağrı sınırlarında fitocoğrafik bölge karakteristiği olan Astragalus (geven) cinsinin üyeleri yaygın bulunuyor. Bölgenin her yerinde gelişmiş olan geven erozyona karşı direnç sağlamış, kök sistemi iyi gelişmiş otsu bitki. Ağrı coğrafyasında geven bitkisinin onlarca türü yaygın olarak yetişiyor. Gevenin yoğun yetiştiği yerlerde arılar geven çiçeklerinden ve polenlerinden faydalanarak, geven balı üretirler. Ağrı Geven Balı polen profilinde, yörenin coğrafi özelliğine geven bitkisi gibi adapte olmuş Apiaceae familyasından da polen yer alıyor. Bu balda bu bitki polen ve nektarlarının da bulunması ayırt edici bir özellik.
Balın üretim, hasat, dolum ve ambalajlanmasına kadar tüm işlemlerin tesciline uygun şekilde yapılması Ağrı Arı Yetiştiricileri Birliği, İl Tarım ve Orman Müdürlüğü, Serhat Kalkınma Ajansı (SERKA) Ağrı Ofisi, Ağrı İbrahim Çeçen Üniversitesi ile Ağrı Ticaret Odasından konuda uzman birer kişi olmak üzere en az beş kişilik ekip tarafından denetleniyor.
İlde arıcılık önemli bir geçim kaynağı olup her yıl hasat sonunda gerçekleştirilen geleneksel bal festivalleri ve tadım şenlikleri, arıcıları ve yöre halkını bir araya getiren sosyal aktiviteler şeklinde yaşanıyor.