Dondurmanın tanımını yapabilir misiniz?
Ülkemizde dondurmaya ilişkin yasal düzenleme Türk Gıda Kodeksi (TGK) Dondurma Tebliği'dir. Tebliğde dondurmanın, tekniğine uygun ve hijyenik şekilde üretilmesi, hazırlanması, işlenmesi, taşınması, depolanması ve piyasaya arz edilmesine ilişkin hususlar belirlenmiştir.
Dondurma; içeriğinde süt ve/veya süt ürünleri, su ve şeker yer alan, tat ve çeşidine göre istenildiğinde salep, yumurta ve/veya yumurta ürünleri ve çeşni maddeleri gibi gıda bileşenleri ilave edilen, pastörizasyon veya pastörizasyona eş değer bir ısıl işlem sonrası, tekniğine uygun olarak işlenen ve dondurulan, yumuşak hâlde ya da sertleştirildikten sonra tüketime sunulan bir süt ürünüdür.
Buzlu ürün nedir? Dondurmayı diğer buzlu ürünlerden ayıran fark nedir?
Dondurma ve yenilebilir buzlu ürünler Türk Gıda Kodeksi kapsamında farklı mevzuata tabi farklı ürünlerdir. Dondurma TGK Dondurma Tebliği kapsamında yer alan bir süt ürünü olup süt ve/veya süt ürünlerinden yapılması zorunludur.
DONDURMADA SÜT ZORUNLU İKEN BUZLU ÜRÜNDE SÜT ZORUNLU DEĞİL
Yenilebilir buzlu ürünler ise TGK Yenilebilir Buzlu Ürünler Tebliği kapsamında yer almaktadır ve bu ürünlerde süt ve ürünlerinin bulunması zorunlu değildir. Dondurma ile yenilebilir buzlu ürünler arasındaki temel fark budur.
Yenilebilir buzlu ürünler, buz karışımları ve sütlü buz ürünlerini ifade etmektedir. Söz konusu ürünler piyasaya sunuş ve bileşimlerine göre; su buzu, meyveli buz, sorbe, sütlü buz ve bitkisel yağlı sütlü buz olarak adlandırılmaktadır.
Buz karışımları, su, şeker, kazein, bitkisel yağ veya süt yağı, aroma ve çeşni maddelerinin kullanılmasıyla hazırlanan ürünü; sütlü buz ürünleri ise süt ve/veya süt ürünleri, su, şeker, süt proteinleri, süt yağı ve/veya bitkisel yağ ve/veya yumurta yağı, aroma ve çeşni maddeleri gibi bileşenleri içeren ürün olarak tanımlanmaktadır.
Dondurmada kullanılan renklendiriciler sağlığımıza olumsuz etki ediyor mu?
Gıda maddelerinde kullanılmasına izin verilen renklendiriciler de dâhil tüm gıda katkı maddeleri, Birleşmiş Milletlere bağlı Gıda ve Tarım Örgütü (FAO) ile Dünya Sağlık Örgütünün (WHO) birlikte kurmuş olduğu ve ülkemizin de üyesi olduğu Kodeks Alimentarius Komisyonu tarafından belirlenmektedir.
Bu komisyonun oluşturduğu Gıda Katkı Maddeleri Uzmanlar Komitesi (JECFA) her türlü gıda katkı maddesini tüm etkileri için uzun süre toksik, karsinojenik, teratojenik ve mutajenik etkileri açısından incelemekte ve sağlığa zararlı olmadığına karar verdiği katkı maddesi için "Günlük Tüketilebilir Miktar" ve buna bağlı olarak gıdalarda kullanım limitlerini belirlemektedir.
Gıda katkı maddelerine ilişkin ülkemizdeki yasal düzenleme Türk Gıda Kodeksi Gıda Katkı Maddeleri Yönetmeliği olup çeşnili dondurmalarda kullanımına izin verilen renklendiriciler ve kullanım miktarları bu Yönetmelikle belirlenmiştir.
RENKLENDİRİCİLERE DİKKAT
Gıdaların büyük çoğunluğu tüm yaş gruplarının tüketimi için üretilmektedir. Bu sebeple bazı gıdalarda kullanılan bazı renklendiriciler çocukların sağlığı üzerinde olumsuz etki gösterebilir. Dünyada olduğu gibi söz konusu Yönetmelik gereği ülkemizde de gıdalarda kullanımına izin verilen Sunset Yellow (E 110), Kinolin Sarısı (E 104), Karmosin (E 122), Allura Red (E 129), Tartrazin (E 102) ve Ponzo 4R (E 124) renklendiricilerini içeren gıdaların etiketlerinde “Çocukların aktivite ve dikkatleri üzerine olumsuz etkileri bulunabilir.” ifadesinin yazılması zorunludur.
Çocuklar mümkün olduğunca bu renklendiricileri içeren gıdalardan uzak durmalıdır.
Dondurma sadece yaz aylarına özgü olarak mı değerlendirilmelidir?
Bakanlığımızdan kayıt/onay belgesi almış gıda işletmeleri tarafından Türk Gıda Kodeksine uygun üretilen ve servis edilen dondurma hem yazın hem de kışın tüketilebilecek bir süt ürünüdür. Ülkemizde gıda sanayi dünya standartlarında üretim gerçekleştirmekte ve çok iyi bir dağıtım ağına sahiptir. Gıda sanayi tarafından üretilen hazır ambalajlı dondurma kışın da rahatlıkla tüketilebilmektedir.
Dökme olarak tüketici talebi doğrultusunda külah veya kâsede sunumu yapılan dondurma ise daha çok yaz aylarında talep görmekte ve yoğun olarak tüketilmektedir.
Dondurmanın faydaları nelerdir?
Dondurma bir süt ürünüdür. Bileşiminde bulunan başta protein ve kalsiyum olmak üzere bazı önemli mineraller, vitaminler açısından zengin olması nedeniyle ölçülü tüketmek kaydı ile sağlık açısından faydalı bir gıda maddesidir.
Dondurma alırken ve tüketirken nelere dikkat etmeliyiz? Etiketi nasıl okumalıyız?
Öncelikle ister hazır ambalajlı isterse dökme olarak satışa sunulmuş olsun, dondurmayı üreten gıda işletmesinin Bakanlığımızdan kayıt veya onay belgesine sahip olması gerekmektedir. Tüketicilerimiz dondurma satın alırken gıda işletmesinin Bakanlığımızdan kayıt/onayı olup olmadığını kontrol etmeli, kayıt veya onay belgesi olmayan işletmelerden dondurma satın almamalı ve işletmeleri Alo 174 Gıda Hattı’na şikâyet etmelidir.
Bunun yanında dondurmanın Türk Gıda Kodeksi'ne uygun üretilmesi ve satışa sunulması gerekmektedir.
DONDURMA MI? BUZLU ÜRÜN MÜ?
Hazır ambalajlı olarak piyasaya arz edilen dondurma etiketlerinin dikkatli okunması çok önemlidir. Hazır ambalajlı ürünlerde özelikle dondurma ile yenilebilir buzlu ürünler birbiriyle karıştırılabilmektedir. Etikette ürün adını doğru okumamız, hangi ürünü satın aldığımızı bilmemiz önemlidir.
Ayrıca etikette yer alan Son Tüketim Tarihi (STT) veya Tavsiye Edilen Tüketim Tarihine (TETT), alerjen bildirimi gibi bilgilere ve ambalaj bütünlüğünün bozulmamış olmasına dikkat edilmelidir. Yine dondurmanın muhafaza şartları da satın alma esnasında dikkat edilmesi gereken bir husustur. Etiketinde yer alan muhafaza şartlarına uygun satışa sunulmayan ürünler kesinlikle satın alınmamalıdır.
Pastanelerde dökme olarak satışı yapılan, külâh veya kâsede tüketici talebi doğrultusunda sunulan ürünlerde ise muhafaza şartları, işletme ve personel hijyeni önemlidir. Yine herhangi bir gıdaya alerjisi olan tüketicilerin alerjen gıda içerip içermediğine dair bilgileri gıda işletmesinden talep etmesi gerekmektedir.
Özellikle çocuklar için dondurma ve buzlu ürün tüketimi konusunda ne söylersiniz? Uyarılarınız var mı?
Gıda etiketi, gıdaya ilişkin bilgiyi tüketiciye doğrudan iletmenin en ulaşılabilir ve en önemli yollarından biridir ve gıda okuryazarlığı açısından son derece önemli bir araçtır. Çocuklara da bu bilincin kazandırılması önemlidir.
ETİKETİ İYİ OKUMALI
Özellikle sütlü buz ve dondurma gibi birbiriyle karıştırılabilecek ürünlerde gıdanın adı, bileşenler listesi, son tüketim tarihi veya tavsiye edilen tüketim tarihi, alerjen maddeler, muhafaza koşulları gibi bilgilere gıdaların etiketleri aracılığıyla ulaşılabilir. Daha çok çocuklar tarafından tüketilen dondurma gibi ürünlerde etiket okuma alışkanlığı hususunda çocuklarımızdan başlamak üzere tüm tüketici gruplarımız için farkındalık oluşması önemlidir.
Dondurma ve yenilebilir buzlu ürünleri dünya dış ticaretinde diğer ülkelerle kıyaslayacak olursak ülkemizin durumu nedir? Dondurmanın ihracatı ya da ithalatı yapılıyor mu?
Dünyada dondurma ve buzlu ürünlerin 2022 yılı ihracat verilerine bakıldığında, Almanya’nın 653 milyon dolarlık ihracat ile ilk sırada yer aldığını, ülkemizin ise 68,1 milyon dolar ihracat rakamı ile 14. sırada yer aldığını görmekteyiz. Almanya’dan sonra dünya ihracatında ilk 5 sırada yer alan diğer ülkelerin ise sırasıyla Fransa, Belçika, Hollanda ve İtalya olduğu görülmektedir.
EN FAZLA İHRACAT ABD’YE
Ülkemiz dondurma ve buzlu ürün üreticileri dünya standartlarında üretim gerçekleştirmekte ve dünyanın birçok ülkesine ihracat yapmaktadır. İhracatımızın önemli bir bölümü ABD, Orta Doğu ve Balkan ülkelerine yapılmaktadır. 2022 yılında en fazla ihracat 20,1 milyon dolarla ABD’ye yapılmıştır.
Ülkemizin dondurma ve yenilebilir buzlu ürünler ihracatının yıllar itibarıyla miktar ve dolar bazında sürekli artış gösterdiği görülmektedir. 2020 yılında 16 bin 729 ton ihracata karşılık 36,7 milyon dolarlık ihracat geliri elde edilmiştir. 2022 yılında ise bu miktar 23 bin 738 tona çıkmış ve 68,1 milyon dolarlık gelir elde edilmiştir.
Dünyada dondurma ve buzlu ürünlerin ticaretine ilişkin ciddi bir pazar olduğu görülmekte ve ülkemiz her geçen yıl bu pazardaki yerini artırmaktadır.
Dünya dış ticaretinde ithalat verilerine bakıldığında ise ihracatta olduğu gibi ithalatta 473 milyon dolarla Almanya’nın ilk sırada olduğu, ikinci sırada ise 459 milyon dolarlık ithalatla Birleşik Krallığın yer aldığı görülmektedir.
Ülkemizin ihracatımızla kıyaslandığında ciddi bir dondurma ve buzlu ürün ithalatı bulunmadığı görülmektedir. 2022 yılında 2,1 milyon dolar (512 ton) dondurma ve yenilebilir buzlu ürün ithalatımız bulunmaktadır.
Gıda ve Kontrol Genel Müdürlüğü dondurma ve benzer ürünlerin takibini nasıl gerçekleştiriyor?
Tüm süt ve süt ürünlerinde olduğu gibi dondurma üretim ve satış yerlerinde resmî kontroller titizlikle yürütülmektedir. Dondurma üretim, depolama, nakil, satış ve tüketim zincirinin tüm aşamalarında rutin denetim programlarına uygun olarak gerekli görüldüğü zamanlarda, ayrıca şüphe ve şikâyet üzerine resmî kontroller gerçekleştirilmektedir.
Resmî kontroller esnasında muayene ve analiz amacıyla gerektiğinde numune alınmakta ve analiz sonucu uygun olmayan ürünler için işletmelere idari yaptırım uygulanmaktadır. Resmî kontroller sırasında alınan numunelerde insan sağlığını etkileyecek hususlar başta olmak üzere Türk Gıda Kodeksi kapsamında belirlenen kriterlere uygunluk yönünden gerekli analizler yapılmaktadır.
Bakanlığımız tarafından tüketici sağlığını ve menfaatlerini korumak amacıyla bugüne kadar olduğu gibi bundan sonra da gıda mevzuatının hazırlanmasına ve resmî kontrollerin yürütülmesine devam edilecektir.
Tüketicilerimiz gıdaya ilişkin her türlü ihbar ve şikâyetlerini Alo Gıda 174 hattına veya 0 501 174 0 174 numaralı Whatsapp İhbar Hattına iletebilirler.